Skip to content
СВЕТИСЛАВ БАСАРА
Долга е историјата на српски „недавања“. Да почнеме со Хајдук Вељко, кој навлезе во епската поезија, а со тоа и во историјата, со борбениот крик „Глава давам, Краина не ја давам“. Како заврши тоа „недавање“? Лошо! На крајот Вељко даде и глава и Краина. Главата засекогаш, Краина привремено.
Ненаучената лекција од неуспехот на Вељко е: границите може да се „вратат“, главите не можат да се вратат. За да се дојде до тоа, подоцнежните, да ги наречеме софистицирани српски бандити, ја сфатија мизеријата, па и тие не дадоа граници, туку лежерно даваа туѓи глави.
Малку се српските херои (и владетели) кои беа спремни – во ситуации кога нешто не треба да се даде – беа подготвени да ја дадат главата. Пред „легијата на старци“ на Ковачевиќ, беше забележан само случајот со принцот Ѓорѓе Караѓорѓевиќ, кој откако Австро-Унгарија ја анектираше Босна – собра критична маса од 5.000-6.000 дајхарди на сегашниот Плоштад на Републиката и побара оружје за маршот на Виена.
Трезвениот дел од кралското семејство куќа и владата се намачија некако да ја смират ситуацијата и воинствениот принц, кој – за разлика од денешните предавници – беше смртно сериозен и цврсто решен да ги скрши конците на Австрија, дури и по цена, како Хајдук Вељко, да ја даде и својата глава и Србија.
Можеби ќе се запрашате зошто принцот не сакал да ја даде Босна, територија која не била ниту дел од кралството на Душан. Ех, зошто? Затоа што таму живееле многу Срби. И Австро-Унгарија немаше никаков легитимитет да ја припои Босна и Херцеговина, но имаше многу повеќе коњанички дивизии (сѐ уште немаше тенковски дивизии) од Србија, па заради мирот во европската куќа, т.н. големи сили, меѓу нив и Русија, одлучи Босна и Херцеговина да ѝ припадне на К.у.К. монархијата.
Тоа не значи дека патриотскиот Белград се откажа од идејата „да не ја даде Босна“. Тој не се откажал до ден денес. Во 1990-тите, војната за анексија на Босна и Херцеговина започна по идеја на Добрица Ќосиќ, карикатура на принцот Ѓорѓе, која заврши како Хајдук Вељко недавајќи ја Краина – губење на многу глави, давање на Босна и, во крајна линија, бомбардирањето на Србија. Така одлучија големите сили. Меѓу нив е и Русија.
Веднаш по Втората светска војна, на ова одбивање му претходеше уште едно одбивање, овој пат Трст. Имаше некаква логика во идејата да не се даде Босна – барем таа беше населена со Срби – и она што ги натера белградските противници да не го дадат Трст неколку години, никогаш нема да биде јасно. Дотолку повеќе што Трст – ако успееше предавањето – немаше да ѝ припадне на Србија, туку на Хрватска.
Во тие години, низ Белград одеа поворки демонстранти – знам по слушање, не сум бил роден тогаш – кои извикуваа „Пела џукела“ и „Трст е наш“. (Пела, ми се чини, беше италијанскиот премиер.) Епилог: „нашиот Трст“ ѝ припадна на Италија, а недавањето чинеше многу глави (главно српски).
Одлуката Трст да ѝ припадне на Италија ја донесоа, ако воопшто тоа го кажеме, големите сили, па после со години недавачите, демонстрантите и нивните потомци одеа во Трст со ноќен воз за да купат шушкави палта и фармерки и – подоцна – кафе.
(Извор: ЦивилМедиа)
