Што донесе за граѓаните бојкотот на маркетите во Шведска?

По најголемиот пораст на цените на храната во последните две години, илјадници луѓе низ Шведска минатата недела одлучија да го бојкотираат најголемите супермаркети за седум дена, започнувајќи од понеделникот. Ова движење стана вирално на TikTok и Instagram, брзо прераснувајќи во национален феномен и политичко прашање. Како што пренесува Guardian, иницијативата се прелива во јавната дебата и на политичките сцени.

Проценките покажуваат дека годишниот трошок за исхрана на шведските семејства пораснал за дури 30.000 круни (околу 2.679 евра) од почетокот на 2022 година. Пакетот кафе, кој се смета за основен производ, наскоро би можел да достигне 100 круни (8,94 евра), што е повеќе од 25% зголемување од почетокот на минатата година, според податоците на државната агенција Statistics Sweden.

Причините за протестите

Протестантите обвинуваат за зголемените цени големите супермаркети и производители кои, според нив, ги ставиле своите профити пред интересите на потрошувачите и не дозволуваат вистинска конкуренција. Притоа, тие го истакнуваат фактот дека, иако има бројни ривали, големите играчи на пазарот ги контролираат цените, што ги прави потрошувачите зависни од нивните одлуки.

Од друга страна, трговците ги обвинуваат геополитичките фактори, како што се тековните војни, високите цени на суровините, лошите жетви и климатската криза за порастот на цените. Тие тврдат дека сите овие фактори директно влијаат на цените на производите, што е надвор од нивната контрола.

Иницијативата за бојкот, наречена Бојкот на 12-тaта недела), започна како кампања за поттикнување на потрошувачите да престанат да купуваат во големите трговски ланци како што се Lidl, Hemköp, Ica, Coop и Willys. Слоганот на кампањата беше: „Немаме што да изгубиме, можеме само да добиеме“, со што се истакнуваше незадоволството од постојаното зголемување на цените на основните прехранбени производи.

Како што покажуваат податоците, цените на производи како чоколадата, која пораснала за 9,2%, масла за готвење (7,2%), сирење (6,4%) и млечни производи (5,4%) се зголемиле драстично. Ова ги поттикнало потрошувачите да се спротивстават на порастот на цените преку бојкотирање на трговците кои, како што тврдат, ги заработуваат милијарди на сметка на обичните луѓе.

Натамошни акции и планови

Иако не сите се сигурни дека еднонеделниот бојкот ќе има конкретни резултати, учесниците во кампањата планираат да продолжат со бојкотирање. Следниот чекор е тридневен бојкот на најголемиот малопродажен ланец во Шведска, Ica, и производителите на млечни производи Arla. Потоа, планираат да ги вклучат и други големи компании кои се одговорни за зголемените цени.

Политичарите во Шведска не го оставија бојкотот без внимание. Социјалдемократскиот економски гласноговорник, Микаел Дамберг, ја обвини владејачката коалиција, предводена од умерените, за неспособност да реагира на кризата и за недостаток на мерки за поддршка на обичните граѓани. „Денес во Шведска, обичните семејства ја празнат својата штедна сметка и се задолжуваат за да преживеат од месец во месец“, изјави Дамберг во парламентот.

Министерката за финансии, Елизабет Свантесон, одговори дека инфлацијата во Шведска паднала откако влада предводена од умерените ја презела властта во 2022 година, кога инфлацијата била околу 10%. Во февруари 2025 година, инфлацијата изнесуваше 1,3%, што е раст во однос на 0,6% во јануари. Меѓутоа, таа призна дека цените на храната сè уште се високи и дека е важно да се помогне на оние што се најпогодени од оваа состојба.

Бојкотот продолжува да предизвикува дебати за тоа како да се справи со економската ситуација и за тоа што е потребно да се направи за да се ублажат ефектите од високите цени на храната во Шведска.