Skip to content
На 24 февруари 2025 година се одбележува третата година од целосната руска инвазија на Украина, а цивилното население продолжува да се соочува со речиси секојдневни напади. Персоналот на ОН кој живее покрај нив, трпејќи ги истите тешки услови, беше спас во текот на целата војна.
„Се трудам да не плачам, но не можам да се воздржам. Мило ми е што имам марамчиња при рака“, признава Наталија Даченко, украинска членка на детската агенција на ОН, УНИЦЕФ, која се бори да ги задржи солзите додека раскажува за експлозиите што разбудија многу Украинци пред три години, најавувајќи го почетокот на конфликтот.
Покрај чувствата на шок и гнев, г-ѓа Даченко почувствува и наплив на енергија. „Знаев, со апсолутна јасност, дека сакам да им помагам на другите, да ги заштитам луѓето. Знаев дека морам да направам нешто“, се сеќава таа.
Раководството на УНИЦЕФ му наложи на персоналот да им даде приоритет на сопствената безбедност и безбедноста на нивните семејства пред да продолжат со својата работа. Г-ѓа Даченко е евакуирана во Лавов, град на западот на Украина, со своето семејство.
„Бевме 12 луѓе сместени во мало купе за воз“, вели таа. „Го држев туѓото дете во раце бидејќи немаше каде да седат. Возот се движеше бавно за да не биде цел. Кога конечно стигнавме, видовме семејства со деца како седат директно на студениот камен под на станицата Лавов. Беше февруари и мрзнеше“.
Животот продолжува
Људмила Ковалчук, член на персоналот на канцеларијата на UN Women во Украина, живеела во близина на меѓународниот аеродром во Киев, една од првите цели на војната.
„Се разбудивме во пет наутро од звукот на експлозии“, објаснува таа. „Беше шокантно. И покрај тоа што слушнавме предупредувања за претстојната инвазија, не можевме да веруваме дека тоа навистина се случува“.
По три години, исцрпеноста започна, но животот и работата продолжуваат. На жените во Украина им е потребна поддршка од ОН – психолошка, правна, логистичка и финансиска. Многу Украинки сами ги одгледуваат децата, бараат работа за да ги издржуваат и постојано се движат за да ги заштитат од војната. Г-ѓа Ковалчук вели дека околу 75.000 Украинки служат во војска и претставуваат група со уникатни потреби за кои е потребна специфична поддршка.
„Се прилагодивме да работиме под нови услови“, вели г-ѓа Ковалчук. „Секогаш кога ќе договориме да се сретнеме некаде, проверуваме дали има засолниште во близина во случај на напад. Не планираме долги настани бидејќи ризикот од гранатирање се зголемува колку подолго остануваме на едно место. За време на пандемијата, научивме да работиме во хибриден формат и тоа искуство беше непроценливо“.
„Најтешкиот дел беше да се слушнат нивните приказни“
Анастасија Калашник, друга членка на UN Women, живеела во Запорожје. Пред две години таа се преселила во Киев со своето семејство. „По 24 февруари 2022 година, моите деца престанаа да посетуваат дневен престој и училиште, а мојот сопруг ја загуби работата – странската компанија во која работеше веднаш ги затвори своите активности и ја напушти земјата“, вели таа.
Сепак, обемот на работа на г-ѓа Калашник значително се зголеми. Од 2017 година, таа е одговорна за итна помош обезбедена од UN Women во Украина, фокусирана на жените во регионите Луганск и Донецк. По 2022 година, многу од овие жени беа принудени да ги напуштат своите домови.
„Гледајќи наназад, најтешкиот дел беше да ги слушнам нивните приказни – жени кои ги познавав со години – за тоа како избегале од окупираните територии и што се случило со нивните сопрузи кои отишле да се борат“, вели таа.
За овие и други Украинки на кои им е потребна, UN Women, во соработка со локалните невладини организации (НВО), воспоставија таканаречени „безбедни простори“. Овие центри обезбедуваат суштинска поддршка, овозможувајќи им на жените да се поврзат, да споделуваат искуства и да заздравуваат.
„Гледав како Олга, една од жените кои дојдоа во центарот, буквално се враќа во живот откако доживеа траума“, се сеќава една работничка од ОН. „Таа повторно почна да се насмевнува. Сега, Олга е една од активистите на центарот, која им помага на другите“.
Цената на војната
Според Канцеларијата на ОН за координација на хуманитарни прашања (OCHA), повеќе од 12.600 цивили се потврдени убиени и над 29.000 повредени во последните три години. Најмалку 2.400 деца се меѓу жртвите.
Милиони живеат во постојан страв, додека оние на окупираните територии се соочуваат со сериозни ограничувања и ограничен пристап до хуманитарна помош. Цела генерација Украинци расте во време на војна.
Немилосрдните напади врз инфраструктурата ја продлабочуваат кризата. Над 10 отсто од станбениот фонд на Украина е оштетен или уништен, оставајќи најмалку два милиони семејства без соодветно засолниште. Повеќе од 3.600 училишта и универзитети се погодени, принудувајќи стотици илјади деца на учење на далечина.
Повторените штрајкови на енергетскиот систем – три зими по ред – ги оставија градовите без струја, греење и основни услуги во услови на замрзнување. На вкупно 12,7 милиони луѓе им е потребна хуманитарна помош.
Надежи за иднината
„Се разбира, сè што се случи е исцрпувачко“, вели г-ѓа Калашник. „Но, моите деца ми даваат надеж за подобра иднина. Тоа низ што минуваат сега е неправедно. Морам да бидам силен, не само за нив туку и за сите украински семејства“.
Таа додава дека наоѓа надеж и во солидарноста што ја покажуваат ОН и другите организации. „Тие не ја напуштија Украина“, објаснува таа. „Тие останаа. Тие продолжуваат да помагаат. Тие не дојдоа само месец или два. Тие се тука со години. И сега, тие зборуваат за обнова. Овие дискусии за иднината ми даваат доверба дека имаме таква“.
За единство и солидарност зборува и г-ѓа Даченко од УНИЦЕФ. „На почетокот сите бевме обединети од гнев“, се сеќава таа. „Ги споделивме нашите товари. Ја споделивме нашата болка. Бевме бесни заедно. Но, гневот повеќе не е движечка сила. Сега нè обединува желбата да го обновиме уништеното. Сакаме да ги обновиме нашите заедници, да ги поддржиме семејствата и да ја обновиме нашата земја, не како што беше, туку подобро, да го оставиме зад себе советското наследство и да создадеме навистина нова нација, изградена врз човековите права“.
Таа вели дека нејзината работа и дава надеж. „Имам единствена можност да ги преиспитам старите програми, да создадам нови, да ги слушам гласовите на најранливите, да ги насочам ресурсите таму каде што навистина се потребни и да ги премостам различните сектори за да го обединам најдоброто за оние на кои им е потребна. Верувам дека работата за УНИЦЕФ ми помогна да преживеам – тоа е сепак мојата стратегија за преживување“.
„Мораме да станеме посилни“
Г-ѓа Даченко утеха наоѓа и во културата. „Барам инспирација и мотивација во убавината што сè уште постои во Украина. Нашите музеи се отворени, концерти се случуваат, музика свири. За многумина, културата е стратегија за преживување“.
Денес, многу Украинци бараат свои стратегии за опстанок. „Еден од најголемите предизвици со кои се соочуваме во нашата работа е психолошкиот данок, не само во поддршката на себе, туку и на нашите колеги“, вели г-ѓа Ковалчук. „Неодамна исчезна еден од браќата на нашиот колега. Понекогаш, неверојатно е тешко да се најдат вистинските зборови за утеха, но сепак работиме со луѓе – жени и девојки погодени од војна – на кои им е потребна нашата поддршка“.
„Но, од друга страна, кога ќе се соочите една по друга трагедија, една криза по друга, почнувате да се чувствувате посилни и поискусни. Она што не нè убива нè прави посилни“.
Потоа, со тажна насмевка, таа додава дека „можеби е вистина, но секогаш велам дека посакувам да го немам искуството што го имам сега. Но, немам избор. Ова искуство е мое да го носам“.
