Политичките кампањи во Германија како да заборавија дека економијата во земјата е во криза

Германската економија се намалува две години по ред, ќе стагнира во 2025 година, а прогнозите се дека тешкотиите ќе продолжат и понатмау. Соочена со длабоко вкоренети структурни предизвици, најсилната економија Европа е во економска егзистенцијална криза.

Предвремените избори кои ќе се одржатидниот месец би можеле да предизвикаат сериозна дебата за тоа како да се излечат германските заболувања, но сепак, таквите пораки изостануваат во изборната кампања.

Според прогнозите на Меѓународниот монетарен фонд, Германија ќе порасне за 5% во следните пет години, што е многу под просекот на Европската унија од 8%. Индустријата, главниот мотор на германската економија, чувствува најголем дел од болката. Таа веќе не може да пристапи до евтин руски гас по инвазијата на Москва на Украина, а на светските пазари е предизвикана од моќната извозна машина на Кина. Сега се соочува со нова закана: трговски војни кои би можел да ги предизвика американскиот претседател Доналд Трамп.

Сето ова е важно во земја каде што сметките на индустријата влијае со скоро 20% од БДП, над просекот од 15% во ЕУ. Но, економскиот модел на Берлин се распаѓа со години. Индустриското производство опаѓа, од 2017 година, и покрај зголемувањето на глобалното производство на стоки во истиот период. И производството на автомобили, индустрискиот столб на земјата, паѓа од 2018 година – фабриките произведоа исто количество патнички возила во 2023 година како и во 1985 година, а извозот е на ниво од 1998 година, забележа Германскиот економски институт.

Големото забавување доаѓа токму кога Германија, како и остатокот од Европа, мора да ги финансира огромните предизвици на стареењето на населението, зелената транзиција и зголемувањето на воените трошоци за да се справи со новите геополитички ризици. Тоа бара огромни фискални напори во земја каде што нето јавните инвестиции се негативни веќе 20 години и каде владата е окована од уставната „сопирачка за долг“ што го ограничува буџетскиот дефицит на 0,35% од БДП – далеку под нивото на ЕУ, каде што плафонот е поставен на 3%.

Една неодамнешна студија, проценува дека околу 600 милијарди евра е износот на јавните инвестиции што ѝ се потребни на Германија во следните 10 години за да се израмни во областите на образованието, транспортот или заштитата на климата. Тоа би било еквивалентно на околу 1,5% од БДП годишно и не ги вклучува воените трошоци што ги бараат новите геополитички тензии.

Фридрих Мерц, конзервативниот лидер кој е фаворит да стане канцелар по изборите на 23 февруари, вети дека ќе го зголеми финансирањето на војската. Германија веќе троши 2% од БДП за својата одбрана, долгогодишна цел на НАТО, но тоа се должи на фондот од 100 милијарди евра создаден од Шолц по инвазијата во Украина. Гунтрам Волф, соработник на Бригел и коавтор на извештај за одбранбените потреби на Германија, вели дека Берлин ќе треба да потроши најмалку 3% од БДП за да изгради модерна воена сила. Откако специјалниот фонд ќе истече во 2026 година, тоа би значело дополнителен напор од околу 1,8% од БДП годишно.

Предизвикот на идната влада е јасен: да се најде повеќе од 3% од БДП, или 140 милијарди евра годишно, иако растот забавува, а кратењата на трошоците е тешко да се најдат во буџетот на влада која стиска. Наместо тоа, изборната кампања е богата со ветувања за намалување на даноците и ветувања за трошење. Мерц молчи за сопирачката за долгот, која и понатаму е популарна меѓу гласачите. Но, тој, исто така, ветува големи даночни олеснувања, вклучително и за бизнисите, без да каже како ќе се финансираат.

Владејачките социјалдемократи признаваат дека треба да го олабават фискалното ограничување, но се чини дека не се спротивставија на тоа во текот на нивните три години на власт. Нивниот план за оданочување на богатите може да помогне да се платат даночните олеснувања дизајнирани да ги поттикнат приватните инвестиции, иако компаниите ќе бидат погодени од ветеното зголемување на минималната плата.

Германските економисти истакнуваат дека, спротивно на годините по повторното обединување на источниот и западниот дел на Германија во 1990 година, земјата не е „болниот човек на Европа“. Невработеноста, на пример, погодува само 3,4% од работоспособното население, што е под европскиот просек од 5,9% и помалку од половина од француското ниво. Тоа, сепак, не е знак за економски напредок, туку ја одразува страшната демографија на земјата и нејзиниот недостиг од квалификувани работници. Овој долгогодишен проблем донекаде се олесни како што економијата се намали, но дури и сега, повеќе од една третина од бизнисите во земјата се уште се борат со наоѓањето работници, според истражувањето од Институтот Ifo.

Германија има потреба од околу 288.000 квалификувани работници од странство секоја година до 2040 година, или нејзината работна сила дотогаш ќе се намали за 10%, според Фондацијата Бертелсман. Политичките лидери би можеле да направат образложен случај за имиграција. Но, подемот на Алтернатива за Германија (AfD), десничарска, антиимиграциска партија, ги натера и конзервативците и социјалдемократите да заземат строг став за правата на азил, државјанството и социјалната помош за имигрантите. АфД моментално на анкетите има поддршка од околу 20% на национално ниво и повеќе од 30% во источниот, поранешен комунистички, дел од земјата.

Политичарите го жртвуваат растот поради политички цели, вели Марсел Фрацшер, шеф на германскиот институт за економски истражувања. „89% од сириските мажи кои дојдоа во трите години од 2014 до 2016 година сега се вработени легално“, забележува тој. За тие три години земјата имаше нето прилив од 2,4 милиони имигранти, повеќето од Сирија.