Како функционираат германските избори?

Германците денес излегуваат на предвремени избори, распишани по распадот на тричлената коалиција на канцеларот Олаф Шолц.

Реформираниот систем на гласање во Германија има цел да ги спои изборните единици во кои се бира еден пратеник, како што е во британскиот или американскиот стил, со пропорционалноста, карактеристична за повеќето континентални европски земји, која се користи и во Македонија.

Според стариот систем, пропорционалноста беше обезбедена со дополнување на парламентот со дополнителни места откако беа пронајдени победници во секоја од 299 изборни единици. Ова обезбеди партиите да имаат места во согласност со нивниот удел во гласовите, без оглед на распределбата на местата во изборните единици.

Во 2021 година, тоа доведе до парламент од 735 места, еден од најголемите законодавни тела во светот.

Новиот закон, воведен во 2023 година, го ограничува парламентот со 630 места и дава приоритет на пропорционалноста пред поединечните места за членови.

Сега, ако партијата освои дел од пратеничките места што е поголем во однос на нивниот удел во националните гласови, некои изборни единици ќе останат празни, почнувајќи од оние каде што победничките кандидати имаат најтесна разлика за победа.

Промената може да им наштети на партиите кои се традиционално силни во изборни единици – особено Христијанско-социјалната унија (ЦСУ), баварската сестринска партија на Демохристијаните (ЦДУ), чиј лидер Фридрих Мерц се смета дека ќе стане следниот канцелар по изборите.

Според правилата дизајнирани да спречат хаотични и фрагментирани парламенти кои во 1930-тите помогнаа да нацистите на Адолф Хитлер да дојдат на власт, партиите генерално мора да добијат 5% од националните гласови за да влезат во парламентот.

Но, според правилото што беше укинато во новиот закон пред да биде обновен со судска одлука, партиите што ќе освојат три места во изборните единици имаат право на места што одговараат на нивниот удел на гласови, дури и ако е под 5%.

Во 2021 година, тоа ја спаси партијата Левица, која, благодарение на тројца членови со силни регионални бази во источна Германија, доби 39 места.

Комбинацијата од прагот од 5 отсто, исклучокот од три места и невообичаено конкурентен партиски пејзаж со многу помали партии кои се борат за позиција, овојпат дава особено непредвидлив резултат.

Анкетите покажуваат дека неолибералните Слободни демократи, чиешто заминување од тројната коалиција на канцеларот Олаф Шолц ги забрза предвремените избори, со околу 4-5%, додека Левицата е забележана со 6-7% и нејзината отцепена партија, Алијанса Сахра Вагенкнехт (BSW) на 4%.

Слободните гласачи, силните ривали на ЦСУ во Баварија, се далеку од прагот од 5 отсто на национално ниво, но имаат шанса да освојат три пратеници од изборните единици, што би ги ставило во Бундестагот за прв пат.

Со високо конкурентен партиски пејзаж и сложен изборен систем, парламентот може да се состои од четири до осум партии. Првото сценарио би го донело најконсолидираниот Бундестаг од 2017 година, додека вториот би го означил најразличниот во модерната германска историја.

Тоа значи дека распределбата на моќта во новиот парламент е исклучително тешко да се предвиди и дека на Мерц најверојатно ќе му треба коалициски партнер – или социјалдемократите на Шолц или Зелените или можеби и двете – за да изгради мнозинска влада.

Екстремно десничарската Алтернатива за Германија (AfD), која моментално е на второто место во повеќето анкети со околу 20%, веројатно нема да биде дел од некоја коалициска влада бидејќи сите други партии ја отфрлија можноста за соработка со партија која ја сметаат за недемократска.