Skip to content
Брисел се подготвува за најголемото зголемување на акцизите на тутунот досега. Европската комисија, предводена од комесарот за даноци Вопке Хоекстра, разгледува ревизија на Директивата за акцизи на тутунот која би ја покачила давачката на цигарите за 139 %, а значително би ги засилила и даноците на другите тутунски производи. Целта е очигледна – земјите-членки да наполнат каса пред преговорите за следниот долгорочен буџет на ЕУ (2028-2034), чиј прв нацрт треба да биде објавен во јули.
Но тутунската индустрија предупредува дека драматичниот скок на цените ќе ја отвори вратата за црниот пазар, а со тоа ќе ги поткопа и планираните буџетски приходи. Анализа финансирана од американскиот производител „Филип Морис Интернешнал“ проценува дека минатата година нелегалната трговија со тутун во ЕУ пораснала за 10 %, што на државните благајни им донело скоро 15 милијарди евра загуби.
Според висок функционер на „Филип Морис“, Христос Харпантидис, новиот даночен удар доаѓа „во најлош момент“: животниот стандард на Европејците е под притисок, а контролата врз шверцот е нерамномерна. Како пример го посочува Франција, која со највисоките даноци во ЕУ бележи и најголем нелегален пазар – минатогодишните загуби ѝ биле околу 9,4 милијарди евра.
Не се сите убедени во аргументите на индустријата. Истражувачот за контрола на тутунот д-р Ален Галагер од Универзитетот во Бат вели дека бројките од вакви извештаи „често се надуени“ за лобирање против построги политики. Светска банка уште во 2019 година предупреди дека корупцијата, слабата контрола на границите и пренисоките казни се далеку посилни двигатели на шверцот од самото ниво на данок.
Сепак, алармот не доаѓа само од индустријата. Во годишната проценка за организиран криминал за 2025 година, „Европол“ нотира дека земјите со високи акцизи и ДДВ се поранливи на нелегална продажба. Криминалните мрежи сè почесто отвораат фабрики во граничните региони, го расцепкуваат производниот процес и ја користат ценовната разлика меѓу земјите во ЕУ и соседството. Шверцерите пренесуваат мали количини цигари преку копно, ги спојуваат подоцна, или пак испраќаат товарни контејнери и „курири“ со багаж полн со тутун. Потоа, профитот се пере преку сложени шеми – од офшор фондови до подмитување царинари и политичари.
За Хоекстра и неговите колеги, прашањето е дали потенцијалните приходи од рекордните акцизи ќе бидат поголеми од загубите што ги прогнозираат и индустријата и безбедносните експерти. Секое менување на директивата мора едногласно да го одобрат сите 27 земји-членки, што му дава голем простор на лобирање и на консензус под закана од црниот пазар.
Додека Европската комисија го финализира нацрт-буџетот, битката околу тутунот станува симболична за поширокиот предизвик: како да се наполнат државните каси без да се поттикне криминал – и без да се удри по џебот на веќе оптоварениот европски потрошувач. Одговорот можеби ќе дојде во јули, но исходот ќе го почувствуваат милиони пушачи – и милиони непушачи – во годините што следат.
