Skip to content
Вооружените сили на Украина драматично се развија во последните три години во услови на војна и веќе претставуваат сериозна пречка за империјалните амбиции на Путин.
Олександар ЛЕВЧЕНКО*
Во првата половина од 2025 година, Министерството за финансии на Украина привлече 22 милијарди долари меѓународна поддршка во државниот буџет на земјата. Буџетска поддршка за Украина во овој период обезбедија земјите од Г7, ЕУ, Меѓународниот монетарен фонд, Јапонија и Светската банка. Вкупно, од почетокот на големата војна, меѓународните партнери ѝ обезбедија на Украина повеќе од 137 милијарди долари буџетска поддршка.
Ова го уништува рускиот пропаганден мит дека Западот наводно е „уморен од Украина“ и ја намалува помошта. Во текот на изминатите три години од војната, европските земји трошеа просечно 0,12% од својот БДП годишно за помош на Украина. За да ја заменат поддршката од САД, оваа бројка мора да се зголеми на 0,2%. Ова значи зголемување на европската помош од сегашните 44 милијарди евра годишно на 80 милијарди евра. Релативно нагло зголемување на средствата би било потребно првенствено од Франција, Италија, Шпанија, Германија и Велика Британија (од 5 милијарди евра на 6,5 милијарди евра). Ова се најголемите економии во Европа и светот. Особено што ситуацијата со финансирањето на буџетскиот дефицит на Украина сега изгледа управлива. Државниот буџет за 2025 година беше одобрен со маргинален дефицит од 19,4% од БДП, што е 38 милијарди долари. Во 2025 година не би требало да има проблем со покривањето на буџетскиот дефицит, бидејќи се потврдени 38 милијарди долари меѓународно финансирање од програмата на Европската унија за Украина, механизмот ЕРА (заем што се враќа од средствата од замрзнатите руски средства), заеми од ММФ и концесиски заеми од Јапонија. Оваа година Украина треба да добие 55 милијарди долари меѓународно финансирање. Затоа, преостанатите 17 милијарди долари можат да се резервираат за буџетот за 2026 година. Заедно со договорените 11 милијарди долари, ова ја покрива потребата за финансирање на буџетскиот дефицит за следната година.
Какви се изгледите за понатамошна поддршка за Украина од Европа? За време на државната посета на францускиот претседател Емануел Макрон на Велика Британија, тој изјави дека „европските земји „никогаш нема да ја напуштат Украина““. Меѓу следните планови на европските лидери е одржувањето на состанок на „Коалицијата на одлучните“ на 10 јули 2025 година – неформално здружение на држави од над 30 земји кои ветија дека ќе ја поддржат Украина. Украинскиот претседател Володимир Зеленски ќе учествува во работата на коалицијата од далечина, односно од Италија. На дневен ред е дискусија за прашањето за поддршка на борбените способности на Украина и зголемување на притисокот врз Русија.
Состаноците на „Коалицијата на одлучните“ не се одржуваат од март 2025 година поради несогласувањата меѓу Франција и Велика Британија околу американската воена поддршка за Киев и желбата да се добие поддршката на Вашингтон за евентуалното распоредување на западни трупи во Украина. Бидејќи САД ги намалуваат своите безбедносни обврски кон ЕУ, на долг рок поблиската одбранбена соработка меѓу Велика Британија и Франција ќе биде важна за Европа, особено во контекст на војната во Украина.
Велика Британија и Франција се земји со слични капацитети во однос на производството на оружје, нуклеарното одвраќање и значајната дипломатска моќ за навистина да ја демонстрираат својата заедничка способност за одвраќање на руската агресија. Доколку Европејците можат да одговорат на предизвикот на Москва и да ѝ помогнат на Украина да се соочи со Русија, Киев ќе продолжи да ги чува источните граници на Европа и да ги штити од руската закана во наредните години.
Со доволно меѓународни инвестиции, украинскиот одбранбен сектор би можел да стане клучна компонента на идната европска безбедносна архитектура. Ова ќе помогне да се спречи заканата што ја претставува експанзионистичка Русија. Вооружените сили на Украина драматично се развија во последните три години и веќе претставуваат сериозна пречка за империјалните амбиции на Путин. Опстанокот на Украина може да зависи од способноста на Европа да ја поткрепи својата сегашна проукраинска реторика со конкретни дејствија. Путин смета на слабеењето на решителноста на Западот, надевајќи се дека ќе го „надживее“ демократскиот свет во помагањето на Украина. Секакви знаци на неединство или несигурност во ЕУ би можеле да го убедат Путин дека времето е на негова страна и да ги намалат шансите за значајни мировни разговори.
Соединетите Американски Држави го потврдија продолжувањето на воената помош за Украина по кратка пауза. Ова го изјави портпаролката на американскиот Стејт департмент, Тами Брус: „Ние бевме и остануваме најголемите сојузници на Украина. Загрижени сме за тоа што се случува со украинскиот народ и сакаме тие да имаат сè што им е потребно“, нагласи таа. Покрај тоа, портпаролката истакна дека американскиот претседател Доналд Трамп е „решен“ да ѝ обезбеди на Украина сè што ѝ е потребно за одбрана, особено имајќи ги предвид масовните убиства и потребата од постигнување прекин на огнот.
Во меѓувреме, во ноќта на 9 јули, Руската Федерација лансираше рекорден број беспилотни летала и ракети во Украина за три и пол години. Преку ноќ, Русија лансираше повеќе од 740 борбени беспилотни летала и ракети, а најголемото уништување беше забележано во градот Луцк во западна Украина, на околу 100 километри од полската граница. Нападот ги принуди полските и сојузничките авиони да полетаат за да го заштитат полскиот воздушен простор. Украина собори повеќето беспилотни летала и сите крстосувачки ракети „Искандер“ лансирани над нејзина територија. Но, шест од најновите руски аеробалистички „Ками“ не успеаја да ги совладаат воздушните одбрани, додека Украина се соочува со сериозен недостиг на американските ракети „Патриот“ потребни за да ги запре. Недостатокот на „Патриот“, предизвикан од зголемувањето на бројот на беспилотни летала и ракети што Русија ги распореди против Украина во текот на летото, беше влошен од одлуката на Пентагон минатата недела да ја запре испораката на некои противвоздушни ракети во Киев. Сепак, американскиот претседател Доналд Трамп вети дека ќе продолжи да испорачува оружје за Украина. Во исто време, САД се подготвуваат да воведат нов закон за санкции што би можел да биде најстрогиот во последниве години. Документ насочен кон систематско ослабување на економската и политичката машинерија на Кремљ преку нов бран ограничувања се очекува да биде презентиран пред Конгресот на 9 јули. Иницијативата, поддржана од претставници на двете партии, предвидува не само дополнителни ограничувања против руските државни структури, туку и воведување секундарни санкции против компании и земји што го олеснуваат заобиколувањето на постојните забрани. Овој пристап има за цел да го „пресече кислородот“ на таинствената мрежа за финансирање на агресијата. Меѓу можните одредби од законот се: замрзнување на средствата на руските државни банки во Соединетите Американски Држави, забрана за извоз на технологии со двојна употреба во трети земји кои ги реекспортираат во Руската Федерација, ограничувања за пристап до SWIFT и трансакции во долари за институциите што соработуваат со Кремљ. Според авторот на иницијативата, републиканскиот сенатор Линдзи Греам, „притисокот од санкциите треба да биде целосен“. Белата куќа веќе сигнализираше дека е подготвена да го поддржи документот под услов да биде важечки. Новиот закон би можел да биде важен чекор во зајакнувањето на глобалната коалиција против руската агресија, бидејќи не е насочен само кон самата Русија, туку јасно им сигнализира и на меѓународните партнери: соучеството во финансирањето на војната е исто така кривично дело.
Во меѓувреме, ЕУ ја разгледува идејата за создавање посебен фонд од 100 милијарди евра за долгорочна помош на Украина. Овој финансиски механизам би можел да биде вклучен во новиот седумгодишен буџет на ЕУ, кој се очекува да биде презентиран кон крајот на јули. Доколку земјите-членки го одобрат предлогот, исплатите треба да започнат во 2028 година. Прашањето за формирање на фондот моментално е во фаза на дискусија и ќе биде дел од пошироките преговори за буџетот во рамките на ЕУ. Како што е добро познато, ЕУ ѝ обезбеди на Украина речиси 160 милијарди евра разновидна поддршка од почетокот на руската инвазија. Оваа сума ја вклучува иницијативата на Г7 за вонредно забрзување на приходите за Украина (ЕРА), која предвидува издвојување на 50 милијарди долари за Украина, од кои 20 милијарди долари ќе ги обезбеди ЕУ на сметка на руски средства. ЕУ веќе почна да ги користи средствата од замрзнатите руски средства. Овие средства станаа основа за заеми од Г7, од кои ЕУ веќе исплати 7 милијарди евра оваа година. Покрај тоа, 3,6 милијарди евра веќе се издвоени или ќе бидат издвоени за купување одбранбена опрема за Украина преку Европскиот фонд за мир.
*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина
