Која е Турската „Казанџи груп“ која планира да носи гасна револуција: милијарда евра за нови когенерациски централи во Македонија

Веднаш по потпишувањето на Меморандумот за соработка, премиерот Христијан Мицкоски објави дека турскиот енергетски конгломерат „Казанџи груп“ – познат по брендот Aksa Energy – е подготвен да вложи околу 1 милијарда евра во гасни централи и распределбени мрежи низ земјата. Турците, кои низ 22 држави управуваат со повеќе од 2 700 MW инсталиран капацитет и годишно продадени 4,1 TWh струја, гледаат простор за копирање на својот модел на когенерација – истовремено производство на електрична и топлинска енергија.

Според владините планови, првата фаза опфаќа 500 MW когенерациски постројки распоредени на неколку урбани јадра: Скопје, Куманово, Тетово и Гостивар се во најтесниот избор, додека како резервни варијанти се споменуваат Прилеп, Велес, Штип, Струмица и Кавадарци. Целта е, уште од 2028 година, новите централи годишно да испорачуваат преку 700 GWh топлина и доволно електрична енергија за заменување дел од јагленот што сè уште го палат постојните топлани.

За „Казанџи“, Македонија е логичен чекор: групацијата веќе работи слични проекти од Гана до Узбекистан, при што ги финансира сама или во партнерство со државни енергетски компании. Во Скопје нуди идентичен модел – приватен капитал и турска технологија, а Владата да обезбеди регулаторна стабилност и сигурен пласман на топлината.

Сепак, и двете страни признаваат дека договорот е сè уште во политичко-декларативна фаза. Во наредните месеци ќе се изработува физибилити-студија, ќе се избира точната парцела и – најчувствителното – ќе се решава прашањето на долгорочната набавка на природен гас. Ако заклучоците бидат позитивни, првата лопата е планирано да се закопа во 2026 година.

Што носи проектот?

• Подобра енергетска безбедност и постепено повлекување на мазутот и јагленот од градските топлани.
• До 1 500 директни и индиректни работни места за време на изградба, со перспективи за локални подизведувачи.
• Нов притисок врз регионалните гасни интерконектори – темата што Владата паралелно ја отвора со ЕУ и со соседните држави.

Експертите предупредуваат и на ризици: ценовната волатилност на гасот, обврските за декарбонизација што ЕУ ги насочува кон транзициски горива и моделот на државни гаранции за откуп на произведената енергија. Засега, и „Казанџи“ и Скопје сметаат дека овие централи ќе бидат мост кон далеку поголемиот предизвик – масовно премрежување на Македонија со обновливи извори на струја.

Додека јавноста ги очекува следните чекори, гасната милијарда на „Казанџи груп“ останува најамбициозниот енергетски проект во домашната историја по независноста – можеби клучниот тест дали земјата може да привлече голем странски капитал без да ги жртвува климатските цели.