Трамп конечно го кажа она од што Кремљ се плаши

Доналд Трамп го кажа она од што Кремљ се плашеше, а Киев го чекаше: јавно призна дека САД ќе ѝ обезбедат на Украина системи „Патриот“, можеби до вкупно 17 системи.

Олександар ЛЕВЧЕНКО*

На 14 јули 2025 година, по состанокот со генералниот секретар на НАТО, Марк Руте, американскиот претседател Донал Трамп објави дека Украина ќе добие противвоздушни ракетни системи „Патриот“, нагласувајќи дека оваа одлука нема да биде финансиски товар за американските даночни обврзници, бидејќи целиот трошок ќе го покријат сојузниците на НАТО и Европската Унија. Оваа изјава беше дадена во јасна форма, без двосмисленост, и стана првата јавна потврда за учеството на Трамп во координацијата на западната воена помош за Украина по долг период на молчење.

Говорот на Доналд Трамп стана важен сигнал дека неговиот став кон Русија и лично Владимир Путин претрпе фундаментална трансформација. Прво, Трамп повеќе не избегнува остра формулација и директно признава дека Путин измамил многу американски претседатели, но не и него, што го прави конфликтот со Кремљ лично прашање на углед. Второ, во истиот говор, Трамп всушност се согласи да продолжи да снабдува стратешко оружје на Украина, нагласувајќи дека главниот финансиски товар ќе го сносат сојузниците од Европа и НАТО. На овој начин, тој комбинира цврст став кон Москва со прагматичен пристап кон трошењето. Доналд Трамп даде остра лична изјава за шефот на Кремљ, велејќи: „Путин е кул човек. Излажа многу луѓе – Клинтон, Буш, Обама, Бајден – но не и мене!“

Овој пасус стана клучен момент во говорот и знак дека ставот на Трамп кон рускиот лидер значително се променил. Ако порано имаше одредено меѓусебно почитување меѓу нив, сега Трамп отворено признава дека Путин воопшто не е партнер, туку личност која намерно ги заведувала западните лидери. За Трамп, ова е повеќе од геополитика, тоа е и нешто лично: тој не сака да изгледа како уште една жртва на манипулациите на Кремљ. Трамп рече дека „Путин знае што е фер договор. Тука нема победници. Ова е загуба. Тој ќе изгуби. Износот на воена помош што ќе ѝ биде обезбедена на Украина преку НАТО ќе биде милијарди долари“.

Според генералниот секретар на НАТО, Марк Руте, кој не само што беше присутен на изјавата на американскиот претседател, туку и активно ја поддржа: „Да бев на местото на Путин и да слушнав што планира Трамп, сериозно би размислил за преговори со Украина“, додавајќи дека „договорот меѓу САД и Европа вклучува многу повеќе отколку што беше објавено за време на оваа средба. Затоа, треба да очекуваме нови „изненадувања“. Ова директно укажува: периодот на илузии за Русија е завршен, таа повеќе не се смета за рамноправен партнер, не исклучувајќи уште поостри чекори во блиска иднина.

Всушност, Доналд Трамп го кажа она од што Кремљ се плашеше, а Киев го чекаше: јавно призна дека САД ќе ѝ обезбедат на Украина системи „Патриот“, можеби до вкупно 17 системи. И иако на домашната американска публика ѝ се кажува дека Америка „не плаќа“, всушност механизмот за испорака и плаќање веќе е инициран преку финансиските канали на НАТО, сојузниците и ЕУ, односно помошта за Киев ќе пристигне брзо и силно. Системите за воздушна одбрана „Патриот“ се најдобрите што ги има Западот денес за пресретнување на ракети, а нивната испорака ќе ги заштити големите украински градови од варварско руско гранатирање, ќе го намали уништувањето на цивилната инфраструктура, цивилните жртви и ќе ѝ даде на Украина стратешка воздушна предност. Изјавата на американскиот претседател дека „Европа и НАТО ќе платат“ е сигнал до американските гласачи: „ние помагаме, но не ги трошиме нашите даноци“, а за Украина јасна порака: „финансирањето не е запрено, изворот на приход едноставно се промени“. Германија, Франција, Полска, Норвешка, Данска и други земји од Алијансата веќе се подготвени да го консолидираат своето учество во новата програма за трансфер на оружје, како што јавно изјави г. Руте за време на состанокот. Трамп постави јасен рок, иако донекаде продолжен: 50 дена и доколку Русија не покаже никакви чекори кон завршување на војната, САД ќе се вратат на жестока енергетска блокада, што ѝ се заканува на Москва со сериозен пад на приходите од продажбата на нафта и гас, пад на рубљата и затворање на сомнителни канали за извоз на енергија преку трети земји. За Русија ова ќе биде силен удар. Шефот на Кремљ и неговата придружба многу се обложуваа на Трамп, но тој јавно изјави дека „Путин зборува убаво, но бомбардира сè“. И тоа веќе не е реторика на пријателски расположен политичар, туку сериозно предупредување. По 50 дена без напредок во мирното решение, Руската Федерација би можела да се соочи со нови санкции за финансиски трансакции, како и секундарни санкции против Кина, Турција и Индија за трговија со Русија и до 100% царини за извоз на руски енергетски ресурси. Доколку програмата за санкции биде лансирана за 50 дена, последиците за Русија ќе бидат сериозни. ЕУ повторно ќе ги зголеми царините за руските стоки, приходите од нафта и гас ќе се намалат за 30-40%, Кина и Индија ќе бидат принудени да ја ограничат трговијата со Русија за да не потпаднат под американските санкции. Трамп покажа дека прашањето за Украина не е затворено, туку напротив, станува клучно за неговата глобална стратегија, што е јасен сигнал по многу месеци неизвесност. Говорот на Трамп не е изолационизам, како што се мислеше претходно, туку нова стратегија: помогнете ѝ на Украина, но префрлете ги трошоците на сојузниците. Всушност, според неговите зборови: ќе ја вооружиме Украина, но на нов начин, преку сојузниците и без директни американски трошоци. Ова е формула што им одговара на Трамп, НАТО и Киев.

По средбата на американскиот претседател со генералниот секретар на НАТО, Володимир Зеленски разговараше по телефон со својот американски колега, опишувајќи го како многу добар. Тој им се заблагодари на САД за нивната подготвеност да ја поддржат Украина и да продолжат да работат заедно за да ги спречат убиствата и да воспостават траен и праведен мир. Украинскиот шеф на државата разговараше и со шефот на НАТО, М. Руте, кој даде позитивни сигнали за понатамошна соработка меѓу Алијансата и Украина. Во меѓувреме, специјалниот претставник на американскиот претседател за Украина, Кит Келог, пристигна во Киев по втор пат во официјална посета што треба да трае една недела. Познато е дека распоредот на К. Келог вклучува патувања во одделни украински региони. Еден ден претходно, претставници на официјален Киев објавија дека очекуваат преговорите со К. Келог првенствено да го опфатат прашањето за обезбедување ново оружје за вооружените сили на Украина, одбраната на Украина од руската агресија воопшто и спроведувањето на американската политика на санкции против Русија, што ќе вклучува воведување нови, зајакнување на контролата врз почитувањето на постојните рестриктивни мерки и борба против обидите на Русија да ги заобиколи или укине ограничувањата што ѝ се наметнати. Во моментов, за време на состанокот на специјалниот претставник на Д. Трамп со претседателот на Украина, меѓу другото, се зборуваше за значително зајакнување на украинските капацитети за воздушна одбрана. В. Зеленски јавно му се заблагодари на американскиот претседател за одлуката да продолжи со испораката на оружје и воена опрема за потребите на украинските одбранбени сили, како и на американскиот Конгрес за постоењето на стабилна двопартиска поддршка за Украина, која три и пол години се спротивставува на руската агресија. Вреди да се потсетиме дека К. Келог неодамна за прв пат учествуваше на состанокот на претставници на земјите учеснички во „Коалицијата на волјата“ во Рим. Претходно, САД го избегнуваа овој формат и се позиционираа како неутрален преговарач. Можно е седумдневната посета на К. Келог на Украина да значи крај на периодот на неутралниот медијатор и враќање на американската претседателска администрација да се соочи со реалноста на војната на европскиот континент. За време на посетата на Киев, специјалниот пратеник на американскиот претседател Кит Келог разговараше со украинскиот министер за одбрана Рустем Умеров и ги слушна говорите на шефот на воената разузнавачка служба Кирил Буданов и на врховниот командант на вооружените сили на Украина, Олександр Сирски, кои информираа за оперативната ситуација, проценката на плановите на непријателот и подготовките на Русија за војна од поголеми размери не само против Украина, туку и против НАТО. Генералот Сирски, исто така, ги изрази приоритетните потреби на украинската армија за оружје. Умеров и Келог посветија посебно внимание на развојот на заеднички проекти за локализација на производството на оружје во Украина и Европа. Посебно внимание се посветува на системите за воздушна одбрана и други критично важни области. Некои проекти веќе се спроведуваат, други се подготвуваат за лансирање. Умеров потсети на уникатното борбено искуство на Украина, особено во областа на беспилотните летала, кое Украинците се подготвени да го споделат. Посетата на К. Келог на Киев се одвива во контекст на долгоочекуваното ветување на американскиот претседател Д. Трамп да ѝ обезбеди на Украина нова серија современо оружје, како и ракети „Патриот“, кои се исклучително ретки за вооружените сили на Украина. Со помош на нов механизам создаден во рамките на НАТО, Соединетите Американски Држави наскоро ќе префрлат три нови комплекси „Патриот“ на Украина, од кои два ќе ги плати Германија, а еден Норвешка. Како што се надеваат официјален Киев и сојузниците на Украина, Белата куќа би можела да одлучи да префрли не само одбранбено, туку и офанзивно оружје на вооружените сили на Украина. Особено, се разгледува можноста за обезбедување на Украина со ракети со долг дострел способни да погодат цели длабоко на руска територија. А ова е уште една приказна за поддршката на Украина во борбата против руската агресија.

*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина