Научниците предупредуваат: Климатската политика не е во чекор со обемот на планетарната криза

Заклучоците од најновиот извештај на Европското советодавно тело на академиите на науките (EASAC) насловен како „Итна потреба од трансформативни промени“ укажуваат дека и покрај одреден напредок, климатската политика не е во чекор со обемот на планетарната криза.

EASAC предупредува дека емисиите на стакленички гасови продолжуваат да растат, предизвикувајќи екстремни временски настани, еколошки катастрофи и смртни случаи. Само во последните три години, климатските промени во ЕУ предизвикаа економски загуби од 162 милијарди евра, додека во летото 2022 година повеќе од 60.000 луѓе починаа поради топлотни бранови, според извештајот.

Што се планетарни граници?

Планетарните граници претставуваат научна рамка што поставува граници во кои можат да се одвиваат човечките активности без значителни негативни последици за стабилноста на Земјиниот систем. Кога ќе се преминат овие граници, екосистемот и животот на планетата можат да бидат дестабилизирани.

Во Стокхолмскиот центар за отпорност (SRC), група научници во 2009 година идентификуваа девет клучни процеси и системи кои ја одржуваат стабилноста и отпорноста на Земјата: промени во интегритетот на биосферата, промени во копнените системи, промени во слатководните екосистеми, модификации на биохемиските текови, воведување на нови ентитети, закиселување на океаните, оптоварување со атмосферски аеросоли и осиромашување на стратосферскиот озон.

Студија од 2023 година од научниците во Потсдамскиот институт за истражување на влијанието врз климата (PIK) покажува дека сè уште не сме ја преминале линијата во однос на закиселувањето на океаните, оптоварувањето со атмосферски аеросоли и осиромашувањето на стратосферскиот озон. Сепак, закиселувањето на океаните се приближува до таа граница.

„И покрај значителниот напредок во зелените технологии, човечките активности продолжуваат да ги надминуваат границите на она што планетата може да го издржи, а транзицијата кон фаза во која Земјата ќе станува сè помалку погодна за живот веројатно веќе започна“, рече Мајкл Нортон, главен автор на извештајот на EASAC.

Како да се излезе од кризата?

Извештајот на EASAC укажува на голем јаз помеѓу научните сознанија и политичките одлуки.

Иако постои глобален консензус за потребата од промени, клучните пречки остануваат: правни бариери, длабоко вкоренети корпоративни интереси, политичка инерција и ширење дезинформации и лажен зелен ПР.

Еден од интересните заклучоци од извештајот е дека најбогатите 0,1% од светската популација, луѓето кои поседуваат најголем дел од глобалното богатство, генерираат дури 10 пати повеќе емисии на CO2 од остатокот од најбогатите 10%.

И додека се спротивставуваат на оданочувањето, кое би можело да обезбеди средства за финансирање на одржливи проекти, тие ја користат својата политичка моќ за да ги промовираат сопствените интереси, се вели во извештајот.

Промени во политиката засновани на наука EASAC предлага пет клучни промени во политиката што треба да се спроведат за да се обезбеди одржлива иднина. За да се промени ситуацијата, потребно е да се редефинира економскиот систем и да се префрли фокусот од растот на бруто општествениот производ на модели што ја земаат предвид долгорочната одржливост и благосостојба на општеството.

Исто така, потребно е да се укинат субвенциите за фосилни горива, да се обезбеди праведен премин кон чисти извори на енергија, како и да се воведат построги прописи за зачувување и обновување на живеалиштата.

Циркуларната економија, како четврти клуч, подразбира подобрување на рециклирањето и поефикасно користење на ресурсите. Конечно, научното знаење мора да стане основа за донесување политички одлуки.

„Зелената политика на ЕУ е добар чекор напред – таа ја дава предност на благосостојбата на своите граѓани и планетата пред економијата на постојан раст. Сега некои политички групи сугерираат дека темпото на трансформација треба да се забави. Тоа би била голема грешка. Полусрцевите промени никогаш нема да функционираат.“