Skip to content
Наутро, на 24 јули 2025 година, светот се разбуди со непријатна вест: човештвото веќе го потрошило она што планетата Земја можела да го обнови за целата година. Денот е означен како „Ден на еколошкиот долг“ – моментот кога потрошувачката на ресурси ја надминува природната способност на Земјата да ги обнови истите.
Оваа година, тој ден пристигна целата една недела порано отколку лани. И додека многумина сè уште се занимаваат со секојдневните обврски, науката предупредува дека веќе живееме на еколошки кредит.
Главната причина за ова забрзано истрошување, велат научниците од Global Footprint Network и Универзитетот Јорк од Торонто, е тоа што океаните веќе не можат да апсорбираат толку јаглерод диоксид колку што мислевме. А тоа има сериозни последици.
Невидливиот долг што го зголемуваме секој ден
Од 1970-тите, човештвото почна да користи повеќе природни ресурси отколку што планетата може да обнови. Тоа се гледа во сè: уништување на шумите, исчезнување на видови, загаден воздух и климатски кризи.
Матис Вакернагел, коосновач на организацијата што го мери овој еколошки долг, објаснува:
„Дури и ако останеме на исто ниво на потрошувачка, долгот ќе продолжи да расте. Земјата не може да го издржи темпото што самите си го наметнуваме.“
Кои земји најбрзо ги трошат ресурсите?
Некои држави ги надминуваат своите капацитети уште во февруари. Катар, Луксембург и Сингапур се меѓу првите. САД ги потрошија сите свои ресурси до 13 март. Ако целата планета би живеела како просечен Американец – денот на еколошкиот долг би дошол пред пролетта.
Дури и земји како Германија и Полска ги завршуваат ресурсите до мај, додека Кина и Шпанија до крајот на истиот месец. Јужноафриканците, според оваа сметка, би стигнале до 2 јули.
Спротивно на тоа, Уругвај и понатаму се држи до средината на декември, благодарение на обновливите извори на енергија и внимателно управување со ресурсите.
Може ли да се промени ова?
Постои решение – велат експертите – но бара сериозен заеднички напор. Ако се намали употребата на фосилни горива, воведе вистинска цена за јаглеродните емисии, ако се изградат паметни градови и се престане со расфрлање храна, може да се добијат десетици „спасени“ денови годишно.
Само една недела без месо – велат пресметките – би донела уште два дополнителни дена до пристигнување на Денот на еколошкиот долг. Ако пак 50% од светската потрошувачка на месо се замени со растителни алтернативи, би се добиле седум денови повеќе.
Време е за промена – не само лична, туку системска
Додека се инсистира на индивидуални промени – велосипед наместо автомобил, помалку месо, повеќе локални патувања – експертите нагласуваат: системските промени се клучни. Енергетските политики, урбанистичкото планирање, одлуките на политичарите – токму тука лежи вистинската моќ.
„Не се работи за тоа што треба да се откажеме“, вели Вакернагел, „туку за тоа како да се подготвиме за иднината. Она што денес го цениме, утре можеби нема да има вредност.“
На крајот – прашањето е: Ќе реагираме ли навреме?
Денот на еколошкиот долг не е само симбол. Тој е огледало на начинот на кој живееме – и на последиците што ги оставаме зад себе.
Ако нешто не промениме, ќе продолжиме да копаме во земјата за последната капка гориво – додека Земјата, еднаш плодна и издржлива, станува сè поуморна.
