Руските бродови не се чувствуваат безбедно никаде, дури ни на сопствена територија

Војната влијае на сите сфери од рускиот живот, дури и на такви симболични историски настани како што е парадата на флотата по повод Денот на руската морнарица. Денес, руските бродови не можат да се чувствуваат безбедно никаде, дури ни на сопствена територија.

Олександар ЛЕВЧЕНКО*

27 јули е денот на руската морнарица. За прв пат, Русија ја откажа главната поморска парада за денот на руската морнарица, која редовно се одржуваше во Санкт Петербург. Ова е чекор без преседан. Рускиот претседател Владимир Путин даде необично објаснување за ова, велејќи дека „Денот на морнарицата“ на Русија е подобро да се слави „во борбени услови“. Поточно, Путин смета дека прославата на „Денот на морнарицата“ е исправна во „борбена и работна средина, сè е на терен, а флотата ги демонстрира своите борбени способности и квалитети“, рече тој.

На сите им е јасно дека парадата е откажана од безбедносни причини, бидејќи Кремљ е навистина исплашен од способноста на Украина да изведува напади со долг дострел. Ова е уште една потврда дека Русија ја чувствува својата ранливост, дури и ако тоа е длабока позадина. Откажувањето на парадата е исто така обид да се скрие вистинската состојба на руската флота, која претрпе непоправливи загуби во војната против Украина. За време на големата војна, Украина уништи околу една третина од бродовите на руската Црноморска флота, вклучувајќи го и водечкиот крстосувач „Москва“, корветата „Сергеј Котов“ и големиот амфибиски јуришен брод „Цезар Куников“. Русија не е во можност да ја обнови својата флота: Москва неодамна одлучи конечно да го деактивира својот единствен носач на авиони „Адмирал Кузнецов“. Британската разузнавачка служба во извештај од 27 јули 2025 година забележа дека ова е прв пат поморска парада на „Денот на морнарицата“ воопшто да биде откажана. Русите повторно воведоа голем „празник“ за нивната морнарица во 2017 година. Од тој момент, „Денот на морнарицата“ во Санкт Петербург стана де факто главна поморска парада на земјата. Во 2024 година, поради големите загуби на руската флота во војната во Украина и безбедносните загрижености, парадата беше значително намалена. Но, 2025 година беше првпат традиционалниот настан воопшто да биде откажан. Безбедносните загрижености на Кремљ поради постојаните напади со беспилотни летала во Украина веројатно се причина за оваа одлука. Ова го соопштуваат разузнавачките служби на Министерството за одбрана на Обединетото Кралство. Тие особено го привлекоа вниманието на фактот дека од 2017 до 2024 година, овој помпезен настан наречен „парада“ се одржа во Санкт Петербург. Тој вклучуваше преглед на воени бродови, од кои некои отпловија од други региони на Руската Федерација. Традиционално, во него учествуваа и бродови и претставници на други земји. „Најверојатно, ќе останат само некои помали церемонии во чест на рускиот празник“, забележа британската разузнавачка служба.

Настанот, кој традиционално се слави последната недела во јули, беше откажан од безбедносни причини. Во исто време, по повод Денот на руската морнарица на 27 јули, рускиот претседател Владимир Путин пристигна во Санкт Петербург. Поточно, тој го посети Кронштат. На 25 јули се дозна дека Комитетот за транспорт на Санкт Петербург го прикрил откажувањето на парадата во областа на реката Нева со забрана за пловидба на мали пловила. „Настаните посветени на прославата на Денот на морнарицата нема да се одржат во водите на Санкт Петербург на 27 јули. Поздравот, главната поморска парада, како и поминувањето на колоните едрилици, веслачки и моторни пловила и џет-скии се откажани“, соопштија властите на Санкт Петербург. Ве потсетуваме дека во Русија, поради заканата од напади од украински беспилотни летала, планот „Тепих“ беше воведен во Ленинградската област. На аеродромот Пулково во Санкт Петербург не беа прифатени ниту пуштени авиони. Околу 70 летови беа одложени или целосно откажани. Покрај Ленинградската област, планот „Тепих“ беше најавен и на аеродромите Псков, Нижни Новгород, Калуга и Волгоград.

Генерално, оваа парада никогаш не била од голем обем, но секогаш била значајна за Кремљ. Балтичката флота во моментов не ја извршува вистинската борбена улога што ја извршувала по Втората светска војна. Сепак, таа секогаш извршувала симболична задача. А парадата на Балтичката флота е еден вид парада на Руската империја, за која се бореле рускиот цар и нејзиниот основач, Петар I. Ниту еден од последователните руски режими не одбил да го стори тоа. Откажувањето на парадата е многу симболичен чекор, бидејќи со секој изминат ден од војната со Украина, Русија губи каква било причина да се смета себеси за империја. Со секој изминат ден од војната со Украина, Русија конечно се приближува не поблиску, туку подалеку од статусот на империја. Кремљ сфатил дека едноставно не е во можност да ја заштити својата флота во главниот град на поранешната империја. Откажувањето на парадата е признание дека воздушната одбрана и морнарицата на Русија се едноставно немоќни да се спротивстават на евентуалните украински напади.

Смешно е, но руските пропагандисти пишуваат дека Путин бил награден со Медал на поморскиот колеџ „За лојалност кон руската морнарица“. Наградата му ја врачи помошникот на сегашниот диктатор и поранешен шеф на ФСБ, претседателот на Поморскиот колеџ, Николај Патрушев. Кремљските телевизиски канали го прикажаа Путин како куца кон морнарите во Адмиралитетот, кои извикуваа „Ура!“ во поздрав. Путин го слушаше извештајот за поморските вежби „Јулска бура“. Портпаролот на Кремљ, Песков, беше принуден да објасни дека откажувањето на парадата во Санкт Петербург „е поврзано со општата состојба, безбедносните причини, кои се пред сè“. Покрај тоа, другите градови – Владивосток, Калининград и привремено окупираниот Севастопол – одбија да одржат парада. Тоа е, немаше руски поморски паради во Црното, Балтичкото или Јапонското Море.

„Москва ги намали прославите за Денот на морнарицата, плашејќи се од украински напади, вклучително и операцијата Пајажина“, објави Асошиејтед Прес (АП). „Намалените прослави за Денот на морнарицата ја одразуваат загриженоста на Кремљ поради големите напади со беспилотни летала што Украина ги спроведува низ целата земја“, објави американското издание. АП, особено, потсети на поразот на руската Црноморска флота од страна на украинските морнарички беспилотни летала. Фактот дека руските воени објекти сега можат да бидат нападнати од руска територија и од каде било во земјата фундаментално го менува нивото на ризик за Русите. Руската служба за надворешно разузнавање, исто така, предупреди на можни „провокации“ во Балтикот во последните недели. Во меѓувреме, Путин го посети Северодвинск на брегот на Белото Море во регионот Мурманск за церемонија на кревање на поморското знаме на нуклеарната подморница „Књаз Пожарски“, носач на стратешко нуклеарно оружје, и одржа состанок за развојот на подморничките сили на морнарицата, состанувајќи се со раководителите на Обединетата бродоградилиште. Потоа Путин пристигна во Адмиралитетот во Санкт Петербург за да ги разгледа поморските оперативни вежби „Јулска бура“, кои се одржаа од 23 до 27 јули во водите на Арктичкото, Тихиот, Балтичкото и Каспиското Море. Повеќе од 150 бродови и помошни бродови, 120 авиони, друга воена опрема и повеќе од 15.000 воени лица учествуваа во маневрите. Имаше извештаи за невидени безбедносни мерки – немаше мобилна мрежа во центарот на Санкт Петербург, дури и ако главниот настан, Денот на морнарицата, беше откажан.
Празникот на руската морнарица постои повеќе од 300 години, но за прв пат во овој период немаше ниту церемонијално поминување на бродови по реката Нева, ниту поздрав од тврдината Петропавловск. Морнарите, оставени без празници, се тагуваа и, тивко во пилотските кабини, почнаа да ја губат верата во победата на путинизмот. Парадата и банкетите требаше да им ја вратат верата, но прославите беа прекинати. Сè е откажано. Сите молчеа. Планот „Тепих“ и екстремното ниво на терористичка закана беа одеднаш објавени речиси низ целата земја. Најпомпезната поморска парада беше откажана не само поради стравот дека Украинците ќе ги потонат бродовите на флотата токму за време на церемонијата, туку и затоа што единствениот руски носач на авиони, „Адмирал Кузнецов“, кој неодамна беше деактивиран, симболично ќе го повлече целиот остаток од флотилата под вода. Сите во Русија беа сведоци на главниот национален срам на една голема поморска сила – прво останаа без ниту еден носач на авиони, а сега и без парада. Војната влијае на сите сфери од рускиот живот, дури и на такви симболични историски настани како што е парадата на флотата. Денес, руските бродови не можат да се чувствуваат безбедно никаде, дури ни на сопствена територија.

*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина