Преспа плаче: 500 хектари изгорени во Езерани

Паркот на природата Езерани – некогашната „рајска градина“ на Преспанското Езеро и дом на повеќе од 200 птичји видови – денес личи на согорена карта: близу 500 хектари мочуришта, трска и шума претворени во црна пустош. Огнот, што беснееше кон крајот на јули, не го уништи само пејзажот, туку го прекрои биолошкиот пулс на целата преспанска долина.

Од „зелено филтер“ до еколошка криза

„Последиците нема да се мерат со денови туку со децении,“ предупредува екологот Лазар Николов од Македонското еколошко друштво во интервју за БИРН. Езерани, прогласен за строг резерват во 1996 г., служеше како природен прочистувач на водата и регулатор на микроклимата во езерото; сега, тој „филтер“ е тешко оштетен.

Според Николов, 95 % од пожарите се директно или индиректно резултат на човечки фактор – неретко поради погрешната перцепција дека огнот „обновува“ природата. Реалноста е поинаква: загубени се критични живеалишта на чапјите, пеликаните и ретките водоземци, а квалитетот на водата и рибната популација најавуваат нови еколошки шокови.

Што (не) се направи за превенција

Екологот потсетува дека екипите на друштвото шест години косат и балираат сено, создавајќи огнени појаси што го „скршиле“ пламенот кај селата Дрмени и Долно Перово. Но, над 500 хектари ливади остануваат без оваа заштита секоја сезона. „Потребни се систем за рано предупредување, ренџери, соодветна опрема и масовна едукација – иначе циклусот на пожари ќе продолжи,“ вели Николов.

Долгорочни рани за целата држава

Преспа не е изолирана приказна. Во последните три години гореа и трите национални паркови, Моноспитовското Блато, Осоговските и Малешевските Планини. „Станува збор за примитивни верувања и ниско ниво на еколошка писменост,“ критикува Николов. Последиците? Губење на видови, деградирана почва, загадени површински и подземни води, ерозија, микро-климатски промени и пад на квалитетот на живот.

Институциите, признава тој, се обидуваат да ги санираат штетите, „но природата тешко се ресетира со човечка интервенција“. Затоа акцентот мора да биде на превенција – од строг надзор и контрола на запаливи активности, до образовни кампањи што ќе ја сменат менталната матрица по која „огнот е алатка за обнова“.

Со оголените корени на чапјите што стърчат од пепелта и со пресушениот крик на пеликаните, Езерани испраќа порака јасна како чад на летно небо: ако човекот не учи, природата ќе продолжи да предава – но цената ќе ја плаќаме сите.