Skip to content
Логиката на Пекинг може да се илустрира со една древна кинеска поговорка: „Додека два тигри жестоко се борат во долината, еден мудар мајмун седи на врвот на планината, гледа надолу и чека да види како сè ќе заврши“.
Олександар ЛЕВЧЕНКО*
Причината за руската војна против Украина не е само империјализмот на Кремљ, туку и фактот дека таа е поттикната од извонредните амбиции на Кина. Материјалната и техничката поддршка на Москва стана де факто прокси војна меѓу Пекинг и Вашингтон, чија главна цел е Кина да го преземе Тајван со минимална интервенција на САД. Доналд Трамп продолжува да го зголемува притисокот врз Русија пред новиот рок поставен на Путин наскоро да се согласи на прекин на огнот. САД воведуваат дополнителна царина од 25 проценти за Индија како казна за купување руска нафта. Американскиот претседател директно одговори на дрските закани за нуклеарна војна од поранешниот руски претседател Дмитриј Медведев, сега заменик на Путин во Советот за безбедност на Русија, со поместување на две нуклеарни подморници поблиску до границите на Русија за да се спротивстави на заканата. Специјалниот пратеник на Трамп, Стив Виткоф, ја посети Москва по петти пат на разговори со Кремљ, а сега американскиот и рускиот претседател би можеле да се сретнат во блиска иднина. Ова го пишува Ребека Кофлер, аналитичар за стратешко воено разузнавање и поранешен разузнавачки службеник на Пентагон, за добро познатиот британски весник „Телеграф“.
Трамп тестира различни алатки за воспоставување мир во Украина. Дали некој од нив ќе успее? Наскоро ќе дознаеме. Но, сега постојат добри причини да веруваме дека неговата „уметност на преговори“ со Русија може да биде осуетена – и тоа не без помош на Кина. Американскиот претседател и неговите советници можеби не го зеле предвид во својата стратегија кон Русија дека Кина се смета себеси за победник во војната во Украина и затоа е исклучително заинтересирана за продолжување на воената помош за Москва. Додека САД и Европа водат посреднички конфликт со Русија, снабдувајќи воена опрема и финансирајќи ја Украина за да ги ослабат руските вооружени сили и економија, Кина води своја посредничка војна против САД, поддржувајќи ја Русија делумно отворено, делумно прикриено, според британските медиуми.
Кина систематски ги блокира мировните иницијативи на Трамп. На крајот на краиштата, војната е корисна за официјален Пекинг во подготовка за напад врз Тајван. Кинескиот претседател Си Џинпинг го гледа конфликтот меѓу Русија и Украина како војна на исцрпување меѓу САД и Русија пред инвазијата на Тајван, па затоа Пекинг не е заинтересиран Москва да склучи мир со Украина. Кина ја снабдува Русија со технологии со двојна намена што се користат за производство на воена опрема. Овие критични компоненти вклучуваат микроелектроника, оптика на тенкови, сателитски сензори, навигациска опрема итн., а Кина ги продава на Москва отворено преку државни претпријатија или тајно преку фиктивни компании, наводно за цивилна употреба. Оваа континуирана поддршка ги зајакна борбените способности на Русија, овозможувајќи ѝ да води долготрајна војна на исцрпување против Украина. Од особена важност е улогата на Кина како посредник во руската кампања за војна со беспилотни летала. Секоја година, Москва увезува беспилотни летала од Кина во вредност од милиони долари, а исто така ги произведува со кинески компании на нејзина територија. Проценките на разузнавањето сугерираат дека Русија отворила таен погон за производство на беспилотни летала во Кина, со седиште во подружница на руската државна компанија за оружје „Алмаз-Антеј“. Помагајќи во зајакнувањето на воената економија на Русија, Кина стана најголем увозник на руска нафта, заедно со Индија, сочинувајќи 47% од извозот на сурова нафта на Русија од јуни 2025 година, додека Индија обезбеди купување на 35% од извозот на нафта на Русија. Голем дел од извозот на руска нафта се транспортира со флота во сенка од необележани танкери со цел да се заобиколат постојните санкции. Пекинг ја отфрли заканата на американскиот секретар за финансии Скот Бесант да воведе 100-процентни царини доколку Кина продолжи со оваа практика. Кина дополнително се усогласува со Москва против Вашингтон и има намера да го зголеми увозот на гас од Русија, а воедно да ги намали купувањата на течен природен гас од САД.
Војната на Русија против Украина ги принудува САД и нејзините сојузници да насочат значајни ресурси – воени, финансиски и политички – за поддршка на Киев. Тоа, пак, го одвлекува вниманието на Вашингтон од главната грижа на Белата куќа, Индо-пацифичкиот регион, а особено одбраната на Тајван, што е клучен елемент на стратегијата на Кина. Долготрајниот конфликт во Украина ги исцрпува воените резерви на САД и НАТО со снабдување на Киев со оружје, создавајќи можност за Пекинг. Војната придонесува за глобална економска нестабилност, особено зголемувањето на цените на енергијата и храната. Ова ги ослабува економиите на голем број западни земји, вклучувајќи ги и САД, принудувајќи ги да трошат дополнителни ресурси за домашни проблеми, намалувајќи ја нивната способност да се спротивстават на Кина во Азија. Војната во Украина, исто така, го продлабочува стратешкото партнерство меѓу Кина и Руската Федерација. Пекинг добива пристап до евтина руска енергија и суровини, што ја зајакнува нејзината економија, додека Русија зависи од Кина како пазар и извор на најновите технологии, што му овозможува на Пекинг да влијае на текот на војната. Затоа, мировните иницијативи на Доналд Трамп насочени кон брзо завршување на војната се во спротивност со интересите на Кина. Впрочем, крајот на конфликтот би им овозможил на САД повторно да се фокусираат на ограничување на Кина на Далечниот Исток, па затоа Пекинг е заинтересиран да користи дипломатски и економски лостови за да го одржи статус квото на војната, така што таа нема да заврши трајно, туку периодично да се преминува од активна во пасивна фаза, но вооружениот конфликт мора постојано да крчка и да се разгорува. Кина ја гледа војната во Украина како еден вид начин за тестирање на реакцијата на Западот на агресијата на една голема земја, така што, земајќи го предвид тоа искуство, може добро да се подготви за своите решителни дејствија.
Продолжувањето на конфликтот во Украина му дава време на Пекинг да изгради сопствена воена моќ и да ги анализира слабостите на западната коалиција во обезбедувањето оружје и брзината на евентуалното прераспоредување на трупите. Кина ја гледа војната на Русија против Украина како алатка за слабеење на геополитичката тежина на САД. Блокирањето на мировните иницијативи што би можеле да го забрзаат крајот на конфликтот е во согласност со стратегијата на Пекинг да ги максимизира сопствените долгорочни предности.
Логиката на Пекинг може да се илустрира со една древна кинеска поговорка: „Додека два тигри жестоко се борат во долината, еден мудар мајмун седи на врвот на планината, гледа надолу и чека да види како сè ќе заврши“. Пекинг се гледа себеси како седи на врвот на планината, трпеливо чекајќи Москва, Вашингтон и земјите од НАТО да ги исцрпат своите борбени арсенали.
Иако Кина и Русија јавно се позиционираат како сојузници, најавувајќи „партнерство без граници“ на почетокот на 2022 година, по што следеше рускиот напад врз Украина, всушност тие се стратешки противници, поврзани, пред сè, со постигнување на заедничка цел – ограничување на геополитичката доминација на Западот. За време на нивната турбулентна историја, Кина и Русија доживеале бројни гранични конфликти и сè уште одржуваат територијален спор на Далечниот Исток. Пред 170 години, Русија одзеде од Кина огромни територии од Бајкалското Езеро до Тихиот Океан, повеќе од милион квадратни километри, кои сè уште се сметаат за традиционално кинески територии во кинеските учебници по историја. Во исто време, Русија, која доживува демографски пад, ја смета долгорочната миграција на кинески граѓани во нејзиниот окупиран регион на Далечниот Исток за сериозна закана. Уште во 2000 година, Путин предупреди дека ако Русија не вложи „вистински напори“ за развој на својот Далечен Исток на краток рок, „за неколку децении нејзиното руско население ќе биде претежно јапонско, кинеско и корејско говорно подрачје“.
Во меѓувреме, Пекинг одржува заеднички кинеско-руски поморски вежби во Јапонското Море.
*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина
