Можат ли растенијата да го решат проблемот со глобалното затоплување?

Сè во природата се обновува, што значи – кога оваа вистина се преведува на стручен јазик – дека постојат природни циклуси за секоја супстанца, за секој хемиски елемент. Циркулацијата на водата во природата е позната на секого, бидејќи ја научил веќе во основно училиште. Друг голем природен циклус (кој се учи и во училиште) е циклусот на јаглерод или, поточно, јаглерод диоксид. Она што животните го издишуваат, растенијата го „вдишуваат“, имено преку процесот на фотосинтеза, тие го претвораат јаглерод диоксидот и водата во јаглехидрати, а потоа во сите други супстанции што им се потребни, на растенијата и животните. Поедноставно кажано, растенијата им даваат јаглерод на животните хранејќи ги со своите тела (биомаса), а животните ги хранат растенијата со јаглерод (јаглерод диоксид) преку воздухот.

Овие два процеса се во рамнотежа и додека е така, додека се произведува онолку јаглерод диоксид колку што се асимилира, волуменскиот удел на јаглерод диоксид во воздухот се одржува на 0,03%. Сепак, проблемот се јавува кога оваа рамнотежа е нарушена, кога се создава повеќе јаглерод диоксид, нешто што растенијата можат да го врзат. Оваа деликатна рамнотежа на коегзистенцијата на растенијата и животните е нарушена токму од човекот со употребата на фосилни горива. Ги знаеме последиците: Земјата се затоплува сè повеќе и повеќе поради ефектот на стаклена градина, па затоа треба да најдеме решение за отстранување на вишокот CO2 од атмосферата.

Во книгата „Десет технологии за фиксирање на енергијата и климата“, Крис Гудал меѓу десетте технологии ја споменува најдиректната и би рекол наједноставната: отстранување на јаглеродот од атмосферската циркулација. Тоа е идеја на Ирецот Роб Фланаган која ја популаризира од 2002 година, но колку што знам, сè уште не се реализирала во пракса. За што станува збор?

Електронскиот микроскоп открива мноштво шуплини и пори во јагленот – места за сместување на вода, бактерии и други организми кои го зголемуваат квалитетот на почвата.

Станува збор само за производство на јаглен од вишок биомаса, а потоа мешање на јагленот со почвата. Идејата, мора да се признае, е генијална. Прво на сите, секоја органска супстанца може да се претвори во јаглерод, карбонизиран со загревање без присуство на воздух. Јагленот добиен на овој начин не мора да биде „дрвен јаглен“, туку може да се подготви од земјоделски отпад од каков било вид (од сено и слама до лушпи од компири, лубеници и банани), а кога јагленот се меша со почвата, го зголемува нејзиниот квалитет. Порите на јаглен се одлично живеалиште за микроорганизми кои создаваат хумус. Оваа технологија ја користеле и народите кои живееле околу Амазон кога создавале плодна почва за своите култури со горење на шумата. Ова убива две муви со еден удар: јаглерод диоксидот се отстранува од циркулацијата, а со зголемување на плодноста на почвата, врзувањето на CO2 преку создавање биомаса се зголемува.

Споменатиот Роб Фланаган отиде чекор понатаму. Имено, тој направи едноставни печки во кои гасот би се добивал од огревното дрво (кое би се користело за готвење), а преостанатиот јаглен потоа би се капел во земјата. Процесот може да се подигне и на индустриско ниво, бидејќи сувата дестилација на дрво произведува не само јаглерод, туку и многу вредни производи (катран, оцетна киселина, ацетон), заедно со веќе споменатите горивни гасови.

Сè изгледа фантастично и одлично сè додека не стигнеме до пресметката, до квантификацијата. Дали ова навистина може да го реши проблемот со глобалното затоплување?

Количината на биомаса на Земјата е огромна: таа изнесува 4 трилиони тони (4×1012 t) со годишно производство од 800 милијарди тони. Но, кога ќе ја одземеме водата, потоа кислородот, азотот, фосфорот – и другите биогени елементи – и ќе стигнеме до чист јаглерод, бројките стануваат многу помали. Накратко, растенијата годишно земаат 120 милијарди тони јаглерод од воздухот. Од тоа, половина (60×109 t) паѓа на копнените растенија, додека другата половина од јаглеродот е врзан од растенијата што живеат во морето.

Колку човекот влијае на овие циклуси? Во 2023 година, вкупните антропогени емисии на CO2 изнесуваа 38 милијарди тони. Бидејќи има 27,3% јаглерод во CO2, излегува дека во таа година човекот испуштил 10 милијарди тони јаглерод во воздухот, повеќе отколку што растенијата можат да асимилираат. Со други зборови, за да се компензира антропогената емисија на CO2, 10 милијарди тони јаглерод треба да се отстранат од воздухот секоја година. Повикувајќи се на споменатата технологија, 10 милијарди тони јаглен треба да се произведуваат секоја година и да се закопуваат во земјата.

Да се ​​направи тоа се граничи со фантазијата, бидејќи тоа би значело конвертирање на 1,7% (најмалку!) од сè што расте на Земјата, а јагленот потоа се изора. Нема потреба да кажувам ништо понатаму. Продолжи да сонуваш.