Skip to content
Различни фактори ја обликуваат регионалната динамика и билатералните односи во Западен Балкан, од заедничката аспирација кон членство во ЕУ, преку предизвици поврзани со државниот суверенитет, етничките поделби до сличностите во стиловите на управување и ориентацијата кон надворешната политика.
Многу аналитичари и политичари од Југоисточна Европа го гледаат терминот „Западен Балкан“ како аналитички конструкт наметнат од ЕУ. Сепак, земјите од Западен Балкан покажуваат јасни елементи на кохерентен политички регион, се вели во извештајот на Институтот Клигенадел од август оваа година.
ЕУ, што ја олеснува нивната политичка соработка и способност за надминување на билатералните несогласувања.
Заедничката цел за интегрирање на Западен Балкан во ЕУ, исто така, доведе до подобрена институционална и економска соработка. Земјите од Западен Балкан го основаа Советот за регионална соработка (RCC), кој промовира чекори кон регионална економска интеграција (преку Централноевропскиот договор за слободна трговија – ЦЕФТА) и иницијативи за меѓусебно признавање на пасоши и професионални квалификации.
„Благодарение на оваа интеракција, економските врски меѓу земјите од Западен Балкан генерално се шират. Сепак, трговијата и инвестициите надвор од регионот, особено од ЕУ и Кина, имаат многу поголемо значење поради нивниот инвестициски капацитет и големината на пазарот“, се наведува во извештајот.
Дијалогот меѓу Белград и Приштина претставува „камен на сопнување“, според студијата, токму поради различните ставови што го попречуваат секој договор, и „и покрај годините дијалог под покровителство на ЕУ, тензиите остануваат високи“.
Во последните неколку години, на северот на Косово имаше бројни инциденти на насилство, што доведоа до интервенција на мировната мисија на НАТО КФОР во 2023 година. Влијанието на Србија врз српската заедница е сè уште значајно, додека Приштина цврсто го брани својот територијален интегритет. Од сето ова, студијата заклучува дека „нормализацијата останува неостварена, па затоа не можат да се исклучат идни инциденти и поширока нестабилност“.
Една од земјите во регионот што не ја призна независноста на еднострано прогласената држава Косово е Босна и Херцеговина, која во студијата се наведува како причина за „негативните односи и од оваа страна“. Надворешната политика на БиХ е комплицирана од внатрешни етнички поделби и сложена уставна структура, при што делови од раководството ги даваат приоритет на односите со Хрватска, Брисел, Турција, Србија или Русија, во зависност од политичката и етничката припадност.
Европа и Западна…
„Северна Македонија може да биде дел од следната група членки на ЕУ“: Регионот има можност, дали ќе ја искористи историската шанса?
Кога станува збор за надворешната политика, БиХ и Србија имаат поразновиден пристап од преостанатите четири земји, кои се цврсто посветени на евроатлантската интеграција и се усогласени со Заедничката надворешна и безбедносна политика (ЗНБП) на ЕУ.
„На поддржавно ниво, етничките и културните врски продолжуваат да влијаат врз политичката динамика на регионот. Србија одржува контакти со српските заедници во БиХ, Косово* и Црна Гора, додека Хрватска, исто така, негува односи со своите сонародници во БиХ. Овие врски, иако се дел од историското наследство, понекогаш предизвикуваат предизвици за внатрешната кохезија на БиХ, но во исто време претставуваат можност за дијалог и соработка во европски контекст“, покажува истражувањето.
Прекуграничните етнички врски, исто така, ги обликуваат односите на Албанија со нејзините соседи. Албанија има влијание меѓу албанските малцинства во Црна Гора и Северна Македонија, а особено силна врска со Косово*, врз основа на етнички, културни и јазични врски.
И покрај нивните разлики, балканските земји делат сличен стил на управување. Сите се класифицирани како „транзициски“ според рангирањето на Фридом Хаус „Нации во транзиција“. Политиката на „силни лидери“, етнонационализмот и нецелосната демократска консолидација обликуваат добар дел од политичкиот живот во регионот, влијаејќи на меѓусебната соработка.
На пример, иако односите меѓу Србија и Албанија се историски обележани со ривалство, нивните лидери наоѓаат заеднички јазик во врска со заедничките економски проекти. Пример за ова е иницијативата „Отворен Балкан“ за регионален заеднички пазар меѓу Србија, Албанија и Северна Македонија, околу која се собраа двајцата лидери.
Севкупно, земјите од Западен Балкан одржуваат односи на соработка на државно ниво. Заеднички аспирации кон интеграција во ЕУ, предизвици за државност, етнички поделби итн.
Разликите во стиловите на управување и разликите во надворешната политика во голема мера ја одредуваат регионалната динамика и билатералните односи.