Студентите извисија и годинава за повеќе пари за оброк

Министерката за образование и наука, Весна Јаневска, им порача на студентите дека зголемување на сумата за субвенционираниот студентски оброк е возможно – но од следната година. Оваа учебна година останува старата пресметка: 140 денари дневно, од понеделник до сабота, без исплата во летните месеци. Со тоа, студентите и официјално извисија уште една година без усогласување со животните трошоци, иако барањата за „нивелација со инфлацијата“ се повторуваат веќе подолго.

Националното студентско тело (НСТ) формализираше умерено барање: покачување од 10 денари – од 140 на 150 – но дури од 2026 година, врз основа на законската логика за редовна корекција пред кроењето на државниот буџет. Дури и ова „минимално“ усогласување остана без конкретно ветување. Јаневска вели дека ќе се залага, но не може да гарантира; исходот ќе зависи од буџетот и евентуален ребаланс.

Контекстот не е без значење. Последната промена беше во 2023 година, кога износот од 120 порасна на 140 денари. Оттогаш, животните трошоци напредуваа, а политичката дебата за „доволно или недоволно“ се одвива паралелно со упорно високите цени на храната. Државниот завод за статистика бележи дека во јуни 2025 година индексот на трошоците на животот е за 4,5% повисок отколку една година претходно; тоа е раст што директно ја јаде куповната моќ на студентскиот оброк.

Во пракса, мерката покрива дел од реалните потреби: парите се „врзани“ за купување храна (од понеделник до сабота), а неделната сметка изнесува 840 денари – податок што самата држава го нагласува во јавните инфо-материјали. Но оваа аритметика не ја менува суштината: кога менито поскапува побрзо од буџетот за оброк, секоја непроменета година е фактичко кратење.

Административно, механизмот функционира: аплицирањето за академската 2025/2026 е во тек (до 5 септември), повикот е објавен, а правниот темел е редовно ажуриран во „Службен весник“. Но функционалноста на системот не значи и праведност на износот. Токму затоа НСТ ја игра „малата игра“ – симболични 10 денари како тест дали државата барем ќе ја признае инфлацијата.

Политички, Министерството испраќа двојна порака. Прво, дека „сме излегле во пресрет“ на квантитетни барања (проширување на квотите, техничка исплата), што е важно но не и суштинско. Второ, дека суштинските прашања – колку вреди студентскиот денешен ручек и кој ја носи цената на инфлацијата – се одложуваат до „следната година“. Во меѓувреме, Студентското тело упатува на институционална логика: пред кроењето на Буџет 2026, обезбедете средства и покажете дека образованието не е трошок туку инвестиција.

Економски, дилемата е едноставна. Ако 140 денари во 2023 имаа една куповна моќ, а индексите покажуваат поскапување на трошоците на живеење во 2024–2025, тогаш непроменет износ значи реално помал оброк. Дури и предложените 150 денари во 2026 веројатно ќе бидат „покасно и премалку“, освен ако Владата не воведе автоматска индексација според официјалните цени на храната или не постави јасна формула за годишно усогласување.

Социјално, исходот е предвидлив: студентите ќе продолжат да се потпираат на семејни буџети, несигурни хонорарни работи и штедење на основна исхрана, додека државата ќе води дебата дали симболичните 10 денари се „преголема“ обврска. Ако образованието навистина е „стратешки приоритет“, тогаш одлуките за студентската исхрана се тест за искреноста на таа фраза – мал трошок со голем сигнал за вредностите на системот.

За јавноста, бројките ја носат приказната: 140 денари дневно, шест дена во неделата, па пауза три месеци лето. За политиката, приказната е во гестот: дали барем минималното усогласување ќе стигне навреме. За студентите, оваа година одговорот е јасен – извисија.