Министерство за здравство (за секој случај во Скопје): Тука сме следиме

Скопје вечерва повторно дише низ чад и импровизација. Од источниот раб на градот, меѓу Трубарево и старото Вардариште, се крева црн чад што пече во очи и грло и се таложи по балкони, а по службената временска линија на институциите тече старо­нов флоскуларник: „ја следиме состојбата, во координација сме, подготвени сме“. Министерството за здравство денеска ја информира јавноста дека внимателно набљудува и дека, ако настаните продолжат да се развиваат, ќе постапи во рамки на надлежностите. Во превод: додека градот алармира, здравството е на режим „чекај и гледај“.

Оваа епизода не паѓа од ведро небо. Во сите претходни ноќи на чад и утрински главоболки ја опишувавме истата карта на негрижа: нерехабилитираниот простор на Вардариште како отворен шпион за огин, дивите депонии распослани по ободот на градот, рутинското палење кабли за бакар и пластика по неколку точки истовремено, и онаа специфична миризба која жителите на Ново Лисиче, Лисиче, Аеродром, Гази Баба и Кисела Вода одамна ја распознаваат без мерни станици. Секојпат кога чадот ќе се подзгусне, одговорот е идентичен: „сите служби се на терен“, „ситуацијата е под контрола“, „следиме“. А на теренот, контрола нема; има импровизирани огништа, дежурни изговори и институционална тихувалка.

Кога Министерството за здравство соопштува дека „следи“, логично прашање е што, всушност, следи и со што го штити здравјето. Во ваква ситуација здравствениот ресор не е протоколарен сведок на пожар, туку првата инстанца за јавно-здравствена реакција. Наместо бенигна нота на Фејсбук, јавноста треба да добие конкретни мерки: експлицитно предупредување за ранливите групи, јасни препораки за ограничување на престој на отворено, проширено дежурство во амбулантите за респираторни и кардиоваскуларни симптоми, активирање мобилни екипи во најпогодените квартови, бесплатни маски за населението во зоните со највисоки концентрации и постојано, транспарентно објавување на податоци за PM2.5 и PM10 во реално време. „Следење“ без овие алатки е административна формула што изгледа добро на екран, но не штити ничиј бел дроб.

Секоја криза во Скопје ја осветлува истата системска сенка: згасната превенција и разлеана одговорност. Вардариште е хронична рана која со години се прикрива со уверувања за идни решенија, а дивите депонии никнуваат побрзо од прес-конференции. Додека пожарникарите гаснат и инспекторите пишуваат записници, се губи главниот фокус – здравјето. Без координација што почнува од здравствениот аларм, а не од пи-ар одговор, градот запаѓа во ритуал на повторување: чадот се крева, локалните заедници објавуваат видеа, институциите пишуваат статуси, а потоа – забораваме до следниот пламен.

Жителите ја почувствуваа ноќва на своја кожа: боцкаво гребење во грлото, стегање во градите, детски кашлици покрај прозор што не смее да се отвори. Тоа не се „впечатоци“, туку симптоми. Кога параметрите за честички секако ќе скокнат, секоја минута инфо-тишина е минута без заштита. Министерството за здравство мора да биде гласот што прв ја сече маглата на неизвесноста: да каже што да се прави утре сабајле, како да се организираат градинките и училиштата во погодените општини, дали спортските активности на отворено се одложуваат, кој пункт прима пациенти со акутни симптоми и како се пријавуваат жаришта на палење за итна реакција. Тоа е содржината на јавно-здравствениот капацитет, а не наративот „тука сме“.