Свинската чума ја пустоши Хрватска — Македонија мора веднаш да ја провери својата одбрана

Хрватска се соочува со најтешкиот бран на африканска свинска чума досега: според хрватските и регионални извештаи, досега се ликвидирани околу 50.000 свињи за да се спречи ширење на вирусот. Овој драматичен број не е само статистика, туку предупредување за целиот регион, вклучително и за Македонија, каде што експертски извори веќе алудираат дека, доколку вирусот се појави, мерките на колеж може да не бидат исклучени. Африканската свинска чума не е опасна за луѓе, но е погубна за свињите и ја уништува сточарската економија кога ќе влезе во фармите.

Фокусот сега неизбежно се префрла на нашите гранични и ветеринарни бариери. Колку навистина е затворен „биосигурносниот круг“ во Македонија? Импортите на свинско месо, преработки и живи животни од погодени подрачја мора да се проверуваат со микроскопска прецизност. Една пратка со недоволно документирана траса, едно возило што не е дезинфицирано како што треба, е доволно за вирусот да се пренесе. Во земји каде што болеста се проширила, најслабата карика најчесто биле неформалните канали и чувството дека „нас тоа не нѐ допира“. Токму таа самодоволност е луксуз што не смееме да си го дозволиме.

Македонија има пропишани протоколи за биосигурност и задолжителни пријави при сомнение за заразна болест кај животните, но клучот е во спроведувањето. Во пракса, тоа значи секоја фарма да има чиста и „валкана“ зона, дезобариери на влезови, записници за посетители и возила, контрола на глодари и инсекти, забрана на хранење со кујнски остатоци и редовна едукација на работниците. Микронавиките го спасуваат секторот: промена на чевли пред објект, перење и дезинфекција на раце, недозволување на непроверени лица да влегуваат во шталите. Таму каде што овие „досадни“ правила се игнорирани, вирусот наоѓал пат.

Ризик постои и надвор од комерцијалните фарми. Во Македонија сѐ уште има дворовски одгледувања и контакт со диви свињи во поединечни региони. Токму тие мостови меѓу дивата популација и домашните свињи ја прават болеста тешко искоренлива откако ќе влезе. Државата мора јасно да комуницира: ловците, одгледувачите и месарите се на првата линија на превенција. При секој сомнителен наод кај дивечот или домашните свињи, примерокот се праќа на лабораториска анализа, а просторот се става под контрола. Без стигма, без одолговлекување — брзината е сѐ.

Економските последици од сценарио „Хрватска“ кај нас би биле сериозни. Колежот на стадата во жариштата носи загуби за земјоделците, притисок врз државниот буџет за обесштетување и шок во снабдувањето. Цените на свинското месо и преработките би отскокнале, а дел од потрошувачката можеби би се прелеала кон увоз со повисока цена. Превенцијата е поевтина од секоја кризна интервенција: тоа подразбира стални теренски контроли, наменски фонд за брзо обесштетување при колеж за да се спречи криење на болни животни, и јавни повици со едноставни инструкции за сточарите и населението.

Во вакви моменти, транспарентноста од институциите е исто толку важна колку и дезинфекцискиот раствор. Дневни билтени за состојбата, јасни карти на ризик, отворени телефонски линии за пријави, координација со ветеринарните друштва и месната индустрија — тоа ја гради довербата и ја намалува паниката. Ако Хрватска мора да уништува илјадници животни за да го запре вирусот, нашата обврска е да спречиме да дојде до таа фаза. Нема простор за импровизации: контролите на границите се заоструваат, трасата на секоја пратка е проверлива, а биосигурноста на фармите станува „црвена линија“ за секоја инспекција.