Путин има ново средство да ги следи Русите

Путин има нов начин да ги следи своите граѓани: „супер апликација“. Создадена од руската технолошка компанија VK, апликацијата се вика Max и е задолжителна на секој нов телефон продаден во Русија од 1 септември, пишува Атлантик во текст на Џастин Шерман.

Max им овозможува на корисниците да испраќаат пораки, да разговараат едни со други, да споделуваат датотеки и да префрлаат пари до и од руските банки.

Крајната визија на Кремљ за апликацијата е амбициозна: граѓаните ќе ја користат за испраќање текстуални пораки и повици; родителите ќе комуницираат со училиштата на своите деца; жителите ќе можат да го докажат својот идентитет на државните агенции и бизнисите.

По угледот на кинескиот модел WeChat

Широкиот опсег на апликацијата Max доведе до споредби со кинескиот WeChat.

Целите на Кремљ со апликацијата се чини дека се двојни: Со ограничување на употребата на алтернативни платформи како WhatsApp, претседателот Владимир Путин може да продолжи со своите напори за изградба на независна (според него, „суверена“) руска дигитална сфера.

И додека Русија и Кина имаат многу технолошки разлики, Кремљ сè уште очигледно сака да постигне исто ниво на надзор на уредите што го постигна Кина; Макс претставува чекор во таа насока, нудејќи му на Путин нова алатка за подетален надзор на Русите – па дури и на Украинците на териториите окупирани од Русија.

Обидите на Путин за дигитална контрола во Русија започнаа пред години. Серија настани – блогери кои објавуваа вести за руско-грузиската војна од 2008 година кои беа спротивни на верзијата на настаните на Кремљ, западните медиуми кои ја славеа Арапската пролет како „револуција на Твитер“, демонстрантите кои ги користеа социјалните медиуми за организирање демонстрации против Путин во 2011 и 2012 година – се чини дека го убедија Путин дека интернетот надвор од државна контрола е закана за безбедноста на режимот, вклучително и во Русија.

Додека другите беа импресионирани од моќта на онлајн комуникацијата и онлајн протестите, тој и неговите советници јасно видоа докази за западен заговор: во 2014 година, тој озлогласено го нарече интернетот „проект на ЦИА“.

Од ова заговорништво произлегоа години цензура, локализација на податоци, криминализација на онлајн говорот и друга дигитална репресија од страна на Кремљ.

Технологијата произведена во странство се смета за закана за националната безбедност, а странските компании кои одбиваат да цензурираат информации, да предаваат податоци или на друг начин да ѝ помагаат на руската држава се сметаат за дејствувачки по наредба на непријателите на Русија.

Во последниве години, Кремљ ги засили напорите за замена на западната технологија со технологија произведена во Русија, но со мешани резултати.

Оперативниот систем Astra Linux, дизајниран да го замени Microsoft Windows, веќе е широко користен во Русија. Но, капацитетот за производство на хардвер во Русија е несоодветен.

Во 2021 година, кога Москва се обиде да ги принуди руските компании да користат чипови произведени во Русија, некои од нив ѝ кажаа на владата дека домашните процесори се поскапи, со понизок квалитет и имаат полоши перформанси од странските.

Во неколку случаи, рускиот софтвер не е многу подобар. Околу 2021 година, државата почна да го промовира Rutube како алтернатива на YouTube на Google, но неговиот прием беше разочарувачки, што се гледа од „значајните“ намалувања на персоналот што Rutube ги објави во август.

Другите алтернативи за видео стриминг доживеаја слична судбина – прво голем ентузијазам, а потоа постојан пад.

Апликацијата Max има барем малку поголеми шанси за успех. Како и во минатото, технологијата не е совршена. Некои Руси веќе се пожалија на функционалноста на Max (и се потсмеваа на полу-сировото, полуефикасно регрутирање рапери, комичари и инфлуенсери на VK за да ја промовираат).

Еден стример се пошегува дека најголемата предност на апликацијата е што… функционира. Но, VK е добро позната руска технолошка компанија која успешно ја изгради и прошири платформата VK (порано VKontakte), честопати наречена „рускиот Facebook“. (Покрај тоа што има слични карактеристики на Facebook, VK има и речиси идентичен интерфејс.)

Денес, VK е една од најпопуларните платформи за социјални медиуми во Русија, која ја користат над 90 милиони луѓе.

До средината на август, Max имаше само 18 милиони регистрирани корисници, но на пазарот е помалку од една година.

Можеби поважно за успехот на Max е фактот што Русија се чини дека е решена да ја спроведе неговата употреба. Државата може доста лесно да го спроведе барањето Max да се инсталира на новите телефони со заканување на телефонските компании кои не ги почитуваат, па дури и со затворање на нивните директори.

Државата се обидува да ги принуди Русите кои купиле телефон пред 1 септември да се префрлат на Max со ограничување на пристапот до други апликации за пораки.

Во август, Кремљ воведе строги ограничувања за гласовните повици на WhatsApp и Telegram за сите во Русија, наведувајќи го наводното одбивање на платформите да достават податоци до руските безбедносни служби. (Путин го мрази WhatsApp затоа што е во сопственост на Meta, која Русија ја смета за алатка за американска субверзија и официјално ја прогласи за екстремистичка организација; и Facebook и Instagram се забранети во Русија.)

Се чини дека се надева дека Русите на крајот ќе ги напуштат овие алтернативи. Притисокот врз телефонските компании и ограничувањето на пристапот до алтернативи на Max преку интернет се најобемните опции за спроведување во Русија, но државата секогаш може да апси и казни поединци – да речеме, демонстрант кој не ја инсталирал апликацијата или новинар кој сè уште го користи Telegram за ширење вести – за да ги направи пример.

Потенцијалните последици за руските граѓани се значајни

Сè што корисникот прави на Max – и сè што Max може да собере, како што се податоци за геолокација, контакти, фотографии и аудио – веројатно би можело да биде пристапено и да се користи од државата. Сè што државата собира – без разлика дали е безопасно, лично или многу политичко – може да се користи за апсења, притворања, казни, исчезнувања и полошо.

Компаниите во Русија мора да се придржуваат кон законските и вонправните барања од агенции како што е Федералната служба за безбедност (ФСБ), која има широки овластувања. VK веројатно нема да се спротивстави.

Откако основачот на компанијата беше соборен и избега од Русија во 2014 година поради спротивставување на барањата на Кремљ, а компанијата беше предадена на сојузниците на Путин, VK беше повеќе од флексибилен во соработката со државата.

Двајца независни руски новинари објавија во август дека ФСБ им дала на програмерите на Max спецификации за тоа како да ракуваат со личните податоци на корисниците и побарале да можат да ја ревидираат апликацијата. (ВК или ФСБ се чини дека не одговориле на извештајот.)

Со ширењето на Max, Русите ќе имаат помалку места за безбедни разговори преку интернет. Нивниот пристап до извори на информации кои не се контролирани од државата би можел дополнително да се ограничи.

Човековите права во Русија ќе страдаат ако се зголеми надзорот врз дисидентските активности, а оние кои бараат алтернативни начини на комуникација сè повеќе ќе се сметаат за аномалии кои го загрозуваат режимот.

Загрижувачки е што режимот на Путин се чини дека го спроведува овој принуден пристап кон дигиталниот надзор на окупираните украински територии. Од 1 октомври, од студентите во рускиот окупиран регион Запорожје во југоисточна Украина се бара да го користат Max и им е забрането да користат алтернативи, според украинска група за човекови права.

Двајца луѓе запознаени со ситуацијата на терен на окупираните украински територии ми кажаа дека Русите веќе ја забавуваат функционалноста на Telegram и WhatsApp на интернет таму и ги принудуваат продавачите на телефони да го имаат Max претходно инсталиран.

Униформирани Руси, исто така, ги запираат луѓето додека ги напуштаат окупираните територии за да влезат во Русија и проверуваат дали го имаат Max на своите уреди, ми кажаа овие извори.

Како и во Русија, не е тешко да се замисли како неуспешното преземање на Max би можело да биде основа за апсење.

Секако, наметнувањето на оваа „супер апликација“ не е без свои ризици за државата. Тоа значи дека голем дел од технолошкиот екосистем на Русија ќе има една единствена точка на грешка.

Ако Max престане да работи поради грешка во ажурирањето, дефект на серверот или сајбер напад, апликацијата би можела да биде исклучена за одреден временски период, што во овој случај би можело да ги запре милионите банкарски плаќања, пораки и обидите за проверка на идентитетот преку апликацијата.

И ако Max не работи добро или не ја обезбедува функционалноста што ја сакаат Русите, тоа би можело да влијае на јавното мислење.

Луѓето што се шегуваат дека „Max ќе биде претходно инсталиран на нашите бојлери и фрижидери“ покажуваат дека некои Руси многу добро знаат што се случува. Но, нема многу што можат да направат за да го спречат тоа.