Skip to content
Американскиот претседател Доналд Трамп објави дека ќе воведе дополнителни 10 проценти царини на увозот од Канада и јавно го претстави тоа како казна за политичка навреда, а не како класична трговска мерка. Одлуката доаѓа поради телевизиска реклама финансирана од провинцијата Онтарио, во која се користат извадоци од говор на поранешниот претседател Роналд Реган од 1987 година за слободната трговија и против високите царини. Трамп тврди дека рекламата е лажна и непријателска, дека лично го напаѓа и дека Канада ќе плати за тоа. Тој порача дека размислува за дополнителна давачка на сè што доаѓа од Канада – автомобили, челик, дрво – со порака дека Отава „игра опасна игра“.
Скандалот со рекламата не е само симболичен. Рекламата намерно го цитира Реган како бранител на слободната трговија и критичар на протекционизмот, прикажувајќи ги агресивните царини како погрешна и застарена економска политика. Токму тоа, според американскиот претседател, е удар врз неговата агенда и обид Канада да влијае врз американското јавно мислење и дури врз Врховниот суд на САД, кој на 5 ноември треба да разгледува уставност на дел од неговите царини. Трамп вели дека рекламата е намерно темпирана за да го поткопа неговиот случај и дека Вашингтон нема да прифати странска влада да му се меша во трговската политика.
Ова не е само медиумски дуел, туку отворена економска агресија меѓу две длабоко врзани економии. По објавата на рекламата, Трамп објави дека ги прекинува трговските преговори со Канада. Белата куќа веќе претходно ги суспендираше разговорите, а сега администрацијата оди чекор понатаму со новата царинска закана. Од канадска страна пак, ова е директен шок затоа што трговијата меѓу САД и Канада минатата година вредела околу 900 милијарди долари и буквално држи цели индустрии во живот од двете страни на границата.
Практичниот удар може да биде жесток. Иако Трамп вели дека ќе ја „зголеми царината за Канада за 10 проценти над она што го плаќаат сега“, играта со бројките е покомплицирана. Формално, Канада веќе се соочува со базна американска царина од 35 проценти, но повеќето канадски производи се ослободени поради правилата на договорот САД–Мексико–Канада, па голем дел од стоките (особено енергенсите) минуваат без дополнителен трошок. Челикот и алуминиумот, пак, се цел на 50 проценти царини, а за автомобилите и камионите постои делумно покривање со царина од 25 проценти. Ако САД сега додадат уште 10 проценти на чувствителни сектори како автомобилската индустрија, тоа директно удира во Онтарио, провинција која живее од автомобилски и металски извоз и која сега се најде во средината на кризата што сама ја запали со рекламата.
Реакцијата на Канада дојде во две нивоа. Федералната влада испрати сигнал дека не сака неконтролирана трговска војна и дека пораката од Онтарио не е напад врз САД, туку порака за важноста на слободната трговија. Премиерот Марк Карни влезе во интензивни разговори со Вашингтон за да се спуштат тензиите и да се одмрзнат преговорите, а премиерот на Онтарио, Даг Форд, вети дека ќе ги паузира рекламите финансирани од провинцијата во САД за да не долева уште масло во овој судир. Канадската стопанска комора порача дека секоја нова царина е во суштина данок врз самата Америка, бидејќи синџирите на снабдување се заеднички и фабриките од двете страни на границата произведуваат едни за други.
Политичкиот момент за Трамп е очигледен. Трговските царини се централна точка во неговата економска стратегија и дел од предизборната реторика за враќање работни места дома и казнување секој кој, според него, му штети на американскиот работник. Сега тој ја користи Канада за да испрати порака внатре, кон својата база: ако некој од север се обиде јавно да го понижи користејќи го Реган како симбол на „вистинскиот конзервативизам“, одговорот ќе биде паричен и моментален. Во исто време, Канада се обидува да покаже смирен тон и да избегне ескалација што би можела да удри по автомобилите, дрвната граѓа и металите, токму секторите што во голема мера зависат од слободниот премин преку границата.
Трговски конфликт меѓу Вашингтон и Отава не е новост, но моментот е потежок од вообичаено. САД веќе започнаа воведување или зголемување на царини за стратешки сектори како дрвена граѓа, мебел, челик и алуминиум, под изговор за заштита на домашното производство. Канада секогаш одговара внимателно, затоа што зависноста на нејзиниот извоз од американскиот пазар е структурна, не тактичка. Она што е ново е мотивот. Наместо класична жалба за дампинг или нелојална конкуренција, сега сме во територија каде телевизиска реклама и политичка порака стануваат формален повод за економски удар меѓу два најголеми трговски партнери во светот.
