Skip to content
Србија се нуди како можна територија за мировни разговори меѓу Украина и Русија, со порака дека Белград е подготвен да биде домаќин на директни преговори за прекин на војната. Оваа понуда официјално ја изнесе министерот за надворешни работи на Србија, Марко Ѓуриќ, во интервју за Fox News. Тој изјави дека Србија е подготвена да ги стави „своите добри услуги“ на маса и да организира средба меѓу двете страни на најкрвавата војна во Европа во последните децении. „Србија е меѓу земјите кои ги нудат своите добри услуги… да бидеме домаќини на какви било разговори за тоа како да се стави крај на оваа ужасна трагедија“, рече Ѓуриќ.
Според него, Белград нуди неутрална почва затоа што Србија не е формално во антивоената коалиција на Западот, но во исто време одржува контакти и со Киев и со Москва. Ѓуриќ порача дека војната мора да запре веднаш и дека официјален Белград „во принцип го поддржува територијалниот интегритет и суверенитет на сите држави во согласност со нивните граници на Обединетите нации“, вклучително и Украина. Ова е значајна формулација, затоа што Србија јавно го признава правото на Украина на нејзините меѓународно признати граници, а во исто време не воведе санкции против Русија, иако гласаше за резолуции на ОН со кои се осудува руската инвазија. Белград со тоа се обидува да се продаде како посредник што може да зборува со сите страни без услови однапред.
Понудата доаѓа по пропаѓањето на идејата за самит лице в лице меѓу американскиот претседател Доналд Трамп и рускиот претседател Владимир Путин. Планираниот состанок, според српската дипломатија, бил одложен, а таму Србија ја гледа шансата да се наметне како следната локација за секој можен договор за прекин на огнот или барем за замрзнување на фронтот. Аналитичари веќе посочуваат дека отворањето на Белград за таков состанок е невообичаен, но внимателно калкулиран потег. Србија традиционално има блиски историски, политички, па и религиски врски со Русија, но последните месеци очигледно се обидува да покаже дека може да комуницира и со Киев, како и директно со Вашингтон.
Српската порака не е само „ни веруваат Русите“. Ѓуриќ инсистира дека Белград има комуникација со сите релевантни играчи, вклучително и администрацијата во Вашингтон. Тој во интервјуто за Fox News потсети дека Србија гради „стратешко партнерство“ со Соединетите Држави и дека постои двопартиска поддршка за односите Белград – Вашингтон. Како визуелна поткрепа на тој став се користи и неговата средба со американскиот државен секретар Марко Рубио во август 2025 година во Вашингтон, каде што беше истакнато дека односите Србија – САД се во подем. Истовремено, Ѓуриќ јавно рече дека претседателот Доналд Трамп е „исклучително популарен во Србија“, наведувајќи бројка од над 70 проценти позитивен рејтинг меѓу Србите за американскиот претседател и неговата политика. Тоа е јасен политички сигнал: Белград сака да покаже дека сега не е само традиционално блиску до Москва, туку и корисен канал за Белата куќа.
Од другата страна, понудата за посредување ја допира најболна точка во српската надворешна политика. Србија не се приклучи на европските санкции против Русија. Истовремено, Белград сака да остане кандидат за членство во Европската Унија и јавно повторува дека ја поддржува територијалната целовитост на Украина. Ова двојно позиционирање – пријател со Москва, партнер со Вашингтон, кандидат за ЕУ – е дел од надворешнополитичкиот баланс што официјален Белград со години го продава како своја предност. Но токму тој баланс е и причината што некои аналитичари велат дека Србија би била „изненадувачки избор“ за домаќин на директни разговори меѓу Киев и Москва: на секој чекор ќе биде обвинета дека навива за едната или другата страна.
Србија го користи и аргументот на искуство. Ѓуриќ потсетува дека Белград и претходно знаел да биде територија за чувствителни разговори и да ги чува учесниците под безбедносна заштита, вклучително и преговори што вклучувале страни во вооружен конфликт. Српските медиуми потсетуваат дека земјата во минатото била платформа за контакти во тешки меѓународни досиеја, па и за процеси околу Авганистан, и дека се смета за место каде што може да се гарантира безбедноста на делегациите, нешто што е клучно за Русија и Украина.
Оваа понуда се појавува во момент кога Турција веќе неколку пати се позиционираше како посредник во војната меѓу Украина и Русија, особено преку договорите за извоз на украинско жито по Црното Море и размената на заробеници. Анкарa се продава како моќна регионална сила која може да зборува и со Москва и со НАТО и која успеа да извлече конкретни договори на терен. Сега Србија сака да покаже дека и Балканот може да понуди канцеларија за преговори, а не само Турција. Тоа е обид Белград да ја крене својата меѓународна тежина од рамката на локални преговори за Косово кон улога на посредник во најголемиот безбедносен конфликт во Европа.
За Украина, првата пречка е довербата. Киев во текот на целата војна постојано инсистира дека не прифаќа договор кој ќе значи фактичко признавање на руската окупација на територии. Украинското раководство јавно повторува дека територијалниот интегритет не е монета за поткусурување. Истовремено, во Украина постепено расте дел од јавното мислење што сака некаков договор што ќе ја прекине војната, особено поради цената во животи и уништената инфраструктура. Анкетите во 2024 и 2025 година покажуваат дека иако мнозинството Украинци сè уште не прифаќаат отстапување на територија, расте бројот на граѓани кои велат дека подготвени се за преговори доколку тоа значи крај на убивањето.
Од руска страна, прашањето е статусот. Москва сака секој формат на преговори да изгледа како дијалог меѓу рамноправни страни за „безбедносни гаранции“, а не како повлекување поради воен притисок. Затоа Кремљ внимателно бира локација: земја што не ѝ вовела санкции, не испраќа оружје во Украина и јавно не ја нарекува Русија агресор. Србија тука изгледа пријатно за Москва.
Но токму таа блискост со Русија може да биде проблем за Киев. Украина досега прифати посредништво на држави кои и во практика и во симболика стојат поблиску до нејзините позиции, како што беше случајот со Турција кога се договараше коридорот за жито и размената на заробеници. Србија, пак, балансира меѓу Истокот и Западот и не крие дека гледа на Русија како историски сојузник и заштитник на позицијата на Белград за Косово. Киев би морал јавно да објасни зошто токму Белград е прифатлив ако дојде до вистинска маса за договор.
Внатрешната слика во Србија не е сосема мирна, и тоа ја прави понудата уште повнимателно изрежирана. Земјата со месеци се соочува со студентски протести против корупцијата и злоупотребата на моќта, а јавноста е сè погласна околу скандалите со инфраструктура и насилство. Министрите беа разрешени по домашни скандали, но незадоволството не исчезна. Тоа значи дека српското раководство сака да испрати порака и кон надвор и кон дома: дека оваа влада може да седи на маса со Путин, со Трамп, со Зеленски, со Вашингтон и со Брисел и покрај внатрешниот притисок. Преведено на политички јазик, улогата „ние сме посредник за мир“ се користи и за да се зацврсти сликата на стабилност во самиот Белград.
Прашањето сега не е дали Србија сака да биде сцена на преговори, туку дали Москва и Киев (и Вашингтон) ќе ѝ го дадат тој статус. Србија веќе се нуди како локација за идна рунда на какви било разговори за прекин на огнот, па дури и за пошироки договори во кои би учествувале и САД и Русија. Белград се обидува да покаже дека може да гарантира безбедност за делегациите и медиумска контрола каква што не може лесно да се обезбеди во Западна Европа. Доколку ова навистина се случи, тоа би било драматичен скок за српската меѓународна улога, од регионален фактор на Балканот до балкански модератор на европската безбедност. Ако не се случи, пак, Белград барем ја испрати пораката дека сака да биде препознаен како сериозен играч, а не само како земја која балансира меѓу Москва и Брисел зашто мора.
