Светот е на раб на нова студена војна

Рускиот претседател Владимир Путин го потпиша законот со кој формално се раскинува Договорот за управување и уништување на плутониумот (PMDA) со САД — некогаш клучен механизам на пост-ладно-воената соработка. Со овој потег Москва ја затвора и последната отворена врата на договорот што, од 2011 година, ја обврзуваше двете страни да отстранат по 34 тони оружен плутониум, количина доволна за илјадници боеви глави. Руската Дума претходно, на 8 октомври, изгласа целосно повлекување; Кремљ денеска го стави печатот.

PMDA беше технички комплексен и политички симболичен: плутониумот требаше да се претвори во помалку опасни форми (како MOX-гориво) или да се озрачи во реактори, правејќи го неупотреблив за оружје. Русија го суспендираше договорот уште во 2016 година, повикувајќи се на санкциите, проширувањето на НАТО и несогласувања околу американскиот метод на „разредување“ на плутониумот, а не негово преработување во гориво — спор околу технологија што со време стана политички маркер. Денешната одлука е правно затворање на таа долга суспензија.

Динамиката на последниве недели ја објаснува симболиката. Кремљ зборува за „неприфатливи промени“ во безбедносната рамнотежа и го поврзува чекорот со влошените односи со Вашингтон; Думата зборува за „денонцирање“ на сите протоколи. Независните и мејнстрим медиуми ја читаат одлуката како уште еден клинец во ковчегот на билатералната контрола на оружјето, во момент кога и други рамки (од Договорот за ракетите со среден дострел до Нови СТАРТ) се под притисок.

Ефектите се двослојни. На техничко ниво, светот останува со помалку механизми за проверка и управување со фисилни материјали кај двата најголеми нуклеарни арсенали. На политичко ниво, Москва испраќа порака дека не гледа стимул да одржува договор кој, според неа, Вашингтон го изопачил со промена на методите и со шири геополитички чекори. САД, пак, остануваат без дел од однапред договореното „меѓусебно врзување“ во сфера каде недовербата најбрзо расте.