COP30: Што да очекуваме од самитот за климата во Бразил?

Како што започнува уште еден самит за климата на Обединетите нации, COP30, влоговите се поголеми од кога било. 

Светот драматично се промени откако светските лидери пред десет години го прославија историскиот договор за климата во Париз, но не баш на начинот на кој очекуваа или сакаа. 

Глобалното затоплување продолжи побрзо отколку што општеството можеше да се откаже од согорувањето на јаглен, нафта и природен гас. 

Направен е напредок, проекциите за идното затоплување се намалени за повеќе од еден степен Целзиусов од 2015 година, но сигурно токму тој мал напредок ќе биде главна тема во следните две недели, додека дипломатите се собираат во Белем, Бразил, за годишните разговори за климата на Обединетите нации – COP30. 

Целта е едноставна: земјите да работат заедно за да ги спречат најлошите последици од климатските промени предизвикани од човековата активност. 

Тоа е цел која, според многу експерти, полека се губи. Климатските промени веќе ги влошуваат катастрофите проследени со живот или смрт за милијарди луѓе низ целиот свет, а одложувањето на дејствувањето само го влошува проблемот. 

 Фокусот на COP30 е на домородните народи 

Со најголемата дождовна шума во светот пред прагот, многумина го гледаат Белем како совршено место за истакнување на улогата на домородните народи и управувањето со земјиштето во борбата против климатските промени. Владата на бразилскиот претседател Луиз Ињасио Лула да Силва, која го вклучи првото Министерство за домородни работи во историјата на земјата, очекува на самитот да учествуваат повеќе од 3.000 домородни делегати, како претставници на граѓанското општество и преговарачи. 

За споредба, само 170 домородни претставници присуствуваа на минатогодишниот самит во Азербејџан. 

„Овој пат светските лидери доаѓаат во Белем, во срцето на Амазон, поблиску до нашите домови, нашите реки, нашите територии“, рече Оливија Биса, лидерка на народот Чапра во Перу. 

Иако домородните народи не можат директно да ги претставуваат своите племенски заедници на преговорите, Биса и нејзините колеги ќе имаат поголема улога како делегати кои преговараат во име на своите држави. 

„Мора да бидеме присутни“, рече таа. 

Нивните протести, исто така, фрлаат светлина врз противречностите на Бразил, кој се претставува како бранител на амазонската дождовна шума, додека Лула неодамна одобри проект за дупчење нафта на устието на реката Амазон, предизвикувајќи демонстрации и негодување.

Напредок во заштитата на шумите 

Во деновите пред официјалниот почеток на самитот, десетици земји веќе ја изразија својата поддршка за амбициозната иницијатива на бразилската влада за заштита на загрозените шуми низ целиот свет. 

Фондот, познат како Фонд за тропски шуми засекогаш, собра 5,5 милијарди долари од минатата недела, бидејќи Норвешка и Франција им се придружија на Бразил и Индонезија во финансирањето. Германија во петокот објави дека ќе даде „значаен“ придонес. Целта на оваа програма е да достигне вредност од 125 милијарди долари преку инвестиции. 

За разлика од грантовите, фондот се финансира преку обврзници со камата, со цел да се промени економската логика на уништувањето на шумите со тоа што ќе им биде попрофитабилно на владите да спасуваат дрвја отколку да ги сечат. 

Повеќе од 70 земји богати со шуми, од Конго до Колумбија, ќе имаат право да ја добијат оваа помош сè додека ги одржуваат стапките на уништување на шумите под договорените нивоа. Државите кои не ги заштитат своите шуми ќе се соочат со намалување на плаќањата, пропорционално на секој уништен хектар. 

Впечатливо отсуство на Соединетите Американски Држави

Белата куќа објави дека САД нема да испраќаат високи претставници на самитот за климата COP30 во Бразил. 

Претседателот Доналд Трамп постојано истакнува дека климатските промени се „измама“, поради што ги повлече САД од Парискиот договор за климата. 

„Претседателот Трамп нема да ја загрози економската и националната безбедност на нашата земја поради нејасни климатски цели што ги уништуваат другите земји“, изјави портпаролката на Белата куќа, Тејлор Роџерс. 

Кај учесниците постои загриженост дека отсуството на САД, кои играа клучна улога во убедувањето на Кина да ги ограничи емисиите на јаглерод и во обезбедувањето финансиска помош на посиромашните земји, би можело да сигнализира поголемо застој во климатските политики.

Парискиот договор – 10 години подоцна 

Пред десет години, земјите постигнаа историски договор – првиот глобален пакт за борба против климатските промени. Оттогаш, планот за просечна годишна температура се зголеми за околу 0,46 степени, што е еден од најголемите скокови во период од десет години, според податоците од Европската климатска служба Коперникус. 

Парискиот договор има за цел да го ограничи глобалното затоплување на 1,5 степени над историскиот просек, но многу научници сега веруваат дека земјите веројатно нема да го исполнат. 

Сепак, постигнат е одреден напредок. 

Обновливите извори на енергија денес се поевтини од загадувачките извори како јаглен, нафта и гас во повеќето земји. И ако земјите ги исполнат ветувањата тие би можеле да спречат дополнително затоплување, нешто повеќе од еден степен. Тоа можеби не звучи многу, но секоја десетина од степен има значајни последици за екстремните временски услови. 

За разлика од Парискиот договор или минатогодишните преговори за тоа колку богатите земји треба да им платат на сиромашните за да се прилагодат на климатските промени, не се очекува овогодинешниот самит да резултира со некаков нов, амбициозен договор. 

Наместо тоа, организаторите и аналитичарите ја нарекуваат овогодинешната конференција „самит за имплементација“.