Skip to content
Трамповиот мировен план за Украина полека се претвора во лакмус-тест за западното единство. Додека Белата куќа го турка документот од 28 точки како „реалистичен пат до мир“, сè повеќе европски престолнини јавно кажуваат дека цената што ја бара од Киев е премногу висока. Последен во низата е италијанскиот министер за одбрана Гвидо Крозето, кој предупреди дека планот е „остра понуда за Украина“ и дека содржи елементи што „никогаш не може да бидат прифатени“.
Крозето, близок сојузник на премиерката Џорџа Мелони и клучна фигура во одбранбената политика на Италија, се огласи на мрежата Икс. Најважно, според него, не е тоа дали планот му се допаѓа на Рим или Брисел, туку фактот дека и Москва и Киев воопшто разговараат за американскиот предлог како основа за евентуален прекин на војната. Но, веднаш потоа доаѓа предупредувањето: документот е толку строг кон Украина што некои од условите „никогаш не може да бидат прифатени“.
Што е спорно во Трамповиот план?
Она што досега „протече“ во јавноста покажува зошто европските партнери се на нозе. Според Index, нацрт-планот бара Украина да ѝ отстапи на Русија дополнителни територии, да ја ограничи големината на својата армија и формално да се откаже од кандидатурата за членство во НАТО – три точки кои директно го допираат суверенитетот и безбедноста на земјата.
Трамп, велат изворите, му дал рок на украинскиот претседател Володимир Зеленски до четврток да одговори на понудата. Зеленски призна дека се соочува со „многу тежок избор“ – меѓу „губење на нашето достоинство“ и ризикот да се изгуби клучниот сојузник, САД. Во превод: Киев е ставен во позиција да избира меѓу фактичка капитулација на дел од сопствениот суверенитет или дипломатски судир со Вашингтон.
Европскиот „црвен картон“
Не е случајно што Крозето настапува токму сега. Девет европски лидери, заедно со Јапонија, Канада и челниците на институциите на ЕУ, веќе изразија „загриженост“ поради предвидените ограничувања на украинските вооружени сили, предупредувајќи дека такво кастрење би ја оставило Украина ранлива за идни напади. Со други зборови, дел од западниот блок отворено стравува дека Трамповиот мировен план не ја гаси, туку ја замрзнува војната – со услови кои утре би му оделе во прилог на Кремљ.
Во таа рамка, италијанскиот министер се обидува да игра двојна улога. Од една страна, јасно кажува дека некои барања се неприфатливи и за Рим, и за Киев, и за европската безбедносна архитектура. Од друга, Крозето инсистира да не се отфрли планот целосно, туку да се третира како „почетна точка за преговори“ – алатка за повторно отворање на дијалогот и, како што вели, за „замолчување на звуците на стотина бомби, ракети и дронови“.
Во последните 24 часа, потсетува тој, загинале повеќе од илјада Руси и Украинци. Тоа е аргументот што Крозето го користи за да ја брани својата позиција: не го интересира „судот“ за самиот план, туку неговата способност да го стопира убиствениот ритам на фронтот.
Мир по секоја цена – или мир со цена која не се прифаќа?
Токму тука се ломјат линиите во западниот табор. Дел од европските влади – особено оние поблиски до линијата на фронтот – стравуваат од опасен преседан: ако Украина прифати да се откаже од НАТО и да ја сведе својата армија на ниво „коешто не ѝ дозволува сериозна одбрана“, како што предупредуваат некои аналитичари, тоа ќе биде сигнал дека вооружената агресија се исплатила. Во таков расплет, реченицата „мир по секоја цена“ станува опасна формула, во која цената ја плаќа нападнатата држава, а не агресорот.
Крозето, за разлика од дел од поострите гласови во Источна Европа, не оди до таму. Тој, фактички, предлага политичко „искористување“ на Трамповиот план: да се земе како рамка од која Европа и Украина ќе се обидат да исчистат најопасните точки и да воведат гаранции што би спречиле идни руски напади. Прашањето е дали администрацијата во Вашингтон ќе дозволи такво препишување на домашниот документ – и дали Москва воопшто има интерес за нешто што не изгледа како победа.
Сега за сега е јасно само едно: Трамповиот мировен план за Украина не е дочекан како „спасоносна формула“, туку како искра на нови тензии внатре во западниот сојуз. Италијанскиот министер Гвидо Крозето го кажува тоа дипломатски – „има елементи што никогаш не може да бидат прифатени“ – но суштината е прилично едноставна: мирот не може да се гради на трајно разоружување и трајно потчинување на жртвата на агресијата.
