Skip to content
Доналд Трамп повторно го сврте фокусот кон Киев и Брисел, овојпат со обвинување дека Украина покажува „нула благодарност“ за американските напори да се стави крај на војната, додека во Женева се водат тешки разговори за контроверзниот 28-точков „мировен план“ кој предвидува сериозни отстапки од украинска страна.
Настапот на Трамп дојде во момент кога американски, украински и европски претставници зад затворени врати го разгледуваат документот што со денови ја бранува меѓународната сцена. Планот, кој предвидува Украина да отстапи дел од територијата на Русија, да ја намали својата армија и да се откаже од членството во НАТО, од самиот почеток е третиран како отстапување од досегашната западна линија – поддршка за целосен територијален интегритет на Украина.
Полскиот премиер Доналд Туск јавно го доведе во прашање потеклото на документот, откако дел од американските сенатори тврдеа дека државниот секретар Марко Рубио во затворен круг признал дека иницијалниот текст пристигнал од Москва. Според полските власти, клучна улога во составувањето на планот имале Кирил Дмитриев, близок соработник на Владимир Путин, и специјалниот претставник на Трамп, бизнисменот Стив Виткоф, а лингвистичките детали во документот упатувале дека оригиналот бил напишан на руски, па потоа преведен на англиски.
Контроверзијата дополнително се продлабочи кога дел од американските сенатори излегоа со оценка дека планот е „руски список на желби“, а не рамнотежен мировен предлог. Рубио, пак, јавно тврдеше дека станува збор за документ „авторство на САД“ со придонес и од Русија и од Украина, обидувајќи се да ја ублажи сликата дека Вашингтон само проследува руски предлог до Киев. Овој раскол меѓу тоа што се кажува во Конгресот и она што се објавува во јавност повторно го отвори прашањето која е вистинската позиција на администрацијата.
Во ваква атмосфера, Трамп реши да удри по Киев и по европските сојузници. На својата платформа „Трут Соушл“ тој се пожали дека Украина не покажува никаква благодарност за американските напори, а додаде и дека Европа „и понатаму купува руска нафта“ додека САД, според него, ја носат најголемата тежина на конфликтот. Истовремено, се повлече од рокот што претходно му го постави на украинскиот претседател Володимир Зеленски да го прифати предлогот до четврток, со коментар дека „ова не е конечна понуда“ – сигнал дека документот може да претрпи измени, но и дека притисокот врз Киев продолжува.
Европските лидери, пак, реагираа многу поостро на содржината на планот отколку на реториката на Трамп. Претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен јасно порача дека границите на Украина не смеат да се менуваат со сила и дека какво било ограничување на украинските вооружени сили би ја оставило земјата изложена на идни напади. Германскиот канцелар Фридрих Мерц оцени дека разликите околу клучните точки се толку големи што е малку веројатно да се постигне договор во скоро време.
Во Женева, американскиот тим предводен од Рубио, Виткоф и секретарот на армијата Ден Дрискол се сретна со украинската делегација, на чело со шефот на кабинетот на Зеленски, Андриј Ермак. Украинците претходно имаа консултации со француски, германски и британски претставници, меѓу кои и советникот за национална безбедност на британскиот премиер Кир Стармер, Џонатан Пауел. Така, преговорите практично се водат во триаголникот Вашингтон–Европа–Киев, со Москва како клучен, но засега отсутен соговорник во истата просторија.
Политичката тежина на изјавите на Трамп не е само во тоа што тој ја обвинува Украина за неблагодарност. Со вакви пораки, тој индиректно ја префрла вината за можен неуспех на планот врз Киев и врз европските сојузници, претставувајќи го документот како „шанса за мир“ што ја кочат оние кои не се подготвени на отстапки. За Европа, пак, проблемот е обратен: секое прифаќање на план што личи на руска верзија на завршница би можело да значи нормализирање на насилното менување на граници – преседан со последици далеку надвор од Украина.
Во позадина останува и прашањето како овие преговори ќе се одразат врз довербата меѓу САД и европските партнери. Додека во Женева се разговара за точките на спорниот документ, дел од европските дипломати јавно признаваат дека се чувствуваат „изненадени“ и „заобиколени“ од фактот што првиот нацрт бил договаран во тесен круг меѓу американски и руски претставници, без Украина и без ЕУ на маса. Трамп, пак, продолжува да ја гради наративната рамка во која Вашингтон нуди мир, но Киев и Брисел се тие што не знаат да ја препознаат шансата.
