Skip to content
Унгарскиот министер за надворешни работи го искористи престојот во Бања Лука за да даде антиукраински изјави, потврдувајќи го противењето на владата на Виктор Орбан на евентуалниот чекор на Украина кон членство во Европската Унија.
Олександар ЛЕВЧЕНКО*
Министерот за одбрана на Босна и Херцеговина, Зукан Хелез, одби да даде дозвола за слетување на унгарскиот воен авион во Бања Лука, во кој требаше да биде унгарскиот министер за надворешни работи, Петер Сијарто. Министерот за одбрана на Босна и Херцеговина рече дека не добил објаснување зошто унгарскиот министер за надворешни работи не доаѓа со цивилен авион. „Зошто унгарскиот министер за надворешни работи би дошол во Босна и Херцеговина со воен авион? Значи, нема потреба, тој има цивилен авион, јас не се мешам во тоа, тоа е прашање на друго министерство. Тој може да влезе во оваа земја со автомобил“, рече Зукан Хелез. Тој исто така нагласи дека Виктор Орбан и Петер Сијарто отворено ги поддржуваат активностите на поранешниот претседател на Република Српска, Милорад Додик, кој постојано се залагаше за поделба на Босна и Херцеговина.
Петер Сијарто, кој беше во Белград на состанокот на министрите за надворешни работи на Централноевропската иницијатива, оттаму требаше да пристигне во Бања Лука за да добие почесен докторат од локалниот универзитет.
Одлуката на Хелез го налути лидерот на владејачката партија во Република Српска, СНСД, Милорад Додик. Во својот тон, тој реагираше со низа навреди упатени кон Хелез и Босна и Херцеговина. Тој исто така се закани дека босанските Срби повеќе нема да учествуваат во процесот на донесување одлуки во државните институции на Босна и Херцеговина. Веста за забраната за слетување на авионот во кој требаше да биде Сијарто ја пронајде М. Додик во Унгарија. Таму се сретна со премиерот Виктор Орбан, иако сè уште не е јасно во кој капацитет, со оглед на тоа што мандатот на претседателот на Република Српска беше одземен по конечната пресуда на босанскиот суд. Очигледно, тој бил во проштална посета. Додик беше во Будимпешта со вршителот на должноста претседател на Република Српска, Ана Тршиќ Бабиќ, и министерот за наука, технологија и високо образование, Синиша Каран, кој ќе ги преземе должностите претседател на Република Српска.
Министерството за финансии на САД претходно ги укина санкциите против Додик, неговите сојузници, членови на семејството и поврзани компании. Канцеларијата за контрола на странски средства (OFAC) не објасни зошто ги укина санкциите против десетици најблиски соработници на Додик, вклучувајќи ги министрите во кабинетот, неговиот син и ќерка. Сепак, функционери блиски до Додик сугерираат дека тие тивко работеле на воспоставување поконструктивни односи со САД, а воедно одржувале пријателски врски со сојузничката Русија.
Официјална Будимпешта се обидува да го легитимизира Додик како важен и влијателен политичар на Република Српска за време на промената на политичкиот статус. Инцидентот со забраната за слетување на Петер Сијарто е уште еден настан што ги открива политичките врски на Будимпешта со апсолутно пропутинската Бања Лука. Унгарија инсистираше на употреба на воен авион без објаснување, што е нетипична практика за обични дипломатски посети и може да укажува на неформални или политички приоритети. Дејствијата на Орбан и Сијарто истовремено имаа за цел да легитимизираат политичар кого Европската Унија го смета за дестабилизатор. Ова беше обид да се поддржат не само проруските политичари од БиХ, туку и да се афирмира еден ретрограден поглед на Западен Балкан. Со години, унгарската влада отворено го поддржуваше Милорад Додик, еден од најдоследните проруски политичари на Западен Балкан, кој редовно ги повторува проруските тези и наративи на Кремљ за „нелегитимноста“ на Босна и Херцеговина и се спротивставува на евроатлантскиот курс на земјата.
Унгарскиот министер за надворешни работи Петер Сијарто мораше да ја посети Бања Лука со приватен авион. Тој најави понатамошна соработка во областа на образованието со Република Српска. Како што се очекуваше, унгарскиот министер за надворешни работи го искористи престојот во Бања Лука за да даде антиукраински изјави, потврдувајќи го противењето на владата на Виктор Орбан на евентуалниот чекор на Украина кон членство во Европската Унија.
„Европската интеграција сега звучи како лоша шега ако Брисел верува дека Украина е поподготвена за членство во ЕУ отколку Западен Балкан. Украина носи само опасност, војна и украинска мафија“, рече Сијарто, не споменувајќи дека војната во Украина и опасноста за цела Европа ја донесе исклучиво Русија. Како и фактот дека руската мафија ја избра Будимпешта како еден вид штаб за своите криминални активности во регионот на Централна и Југоисточна Европа.
Сијарто најави дека Унгарија ќе продолжи да ја зајакнува соработката со Република Српска, без да ја спомене Босна и Херцеговина. Милорад Додик, кој сега е само лидер на Сојузот на независни социјалдемократи (СНСД) откако беше отстранет од функцијата претседател на Република Српска претходно оваа година, го поддржа Сијарто и ја пофали добрата соработка меѓу Србите и Унгарците. Тој, исто така, ѝ се заблагодари на владата во Будимпешта за поддршката што им ја дава на властите во РС, пофалувајќи ја антиимигрантската политика на Орбан, додавајќи дека е задоволен што нема мигранти на улиците на Будимпешта. Додик му се заблагодари на Сијарто за тоа што „покажа дека Европа има поинакво лице, лице кое ги почитува луѓето, традициите и слободата“ и нагласи: „Не ни треба ваков вид БиХ. Тој им забранува на нашите пријатели да слетаат на аеродромот во Бања Лука. Ова е понижување, поканивме едно лице како гостин. Закажавме официјални состаноци. Поради ова, БиХ треба да биде зафатена од бура, целиот живот треба да престане да постои“, изјави Додик воинствено. „Мислам дека ова е, пред сè, политички некоректно од страна на унгарскиот министер, но не треба да нè изненади, бидејќи Унгарија, како и Русија, со години води многу неурамнотежена политика кон Босна и Херцеговина како држава и тоа постојано фаворизирање на Република Српска и нејзините политички лидери“, изјави Гордана Катана, новинарка на Радио-телевизија БиХ од Бања Лука. Според податоците од Министерството за финансии на Босна и Херцеговина, Република Српска позајмила 215,5 милиони евра од унгарската банка EXIM во 2022 година, а на крајот на април 2025 година, долгот кон оваа банка изнесувал околу 112 милиони евра.
Во меѓувреме, ситуацијата добива поширок контекст. БиХ е на границата помеѓу курсот на ЕУ кон стабилизација на Западен Балкан и политиката на Орбан за паралелни сојузи со проруските сили во регионот. Сијарто стана инструмент за политички притисок врз Сараево. Самата желба за користење воен авион не е мала работа. Тоа е обид да се демонстрира сопственото влијание. Фактот за одбивање да се лета со воен авион стана еден вид одговор на мешањето на Будимпешта во политиката на БиХ.
*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина
