Skip to content
Пред Уставниот суд во Скопје, пензионерите денеска повторно станаа статисти во политичка битка која одамна не е само за износот на пензиите, туку и за тоа кој ќе ја контролира приказната за сиромаштијата и неправдата во староста. Едни доаѓаат со транспаренти „доста беше со поделби“, други по медиуми и соопштенија предупредуваат дека токму линеарното зголемување создава нова неправда. Во меѓувреме, судиите, Владата и партиите си разменуваат пораки преку јавноста, а пензионерите остануваат боцкани едни против други – „линеарци“ наспроти „процентуалци“.
Линеарното покачување на пензиите, мерка со која во 2024 и 2025 пензионерите добија по 5.000 денари, а потоа по уште 1.000 денари на картичка и нови 1.000 денари најавени за март, формално беше воведено со измените на Законот за пензиско и инвалидско осигурување. Наместо класично усогласување според растот на платите и трошоците на живот, вкупниот износ за покачување се дели рамномерно за сите, без оглед на тоа колкави пензиски придонеси плаќале и каква пензија стекнале. Тоа е точно таа одредба – член 2 од измените – што сега е под лупата на Уставниот суд.
Судиите, по сопствена иницијатива, отворија постапка за да проверат дали е оправдано и „во доволна мера избалансирано“ решението со кое сите добиваат еднаков износ, а не процент од својата пензија. Додека Судот порача дека сè уште нема конечна одлука, премиерот Христијан Мицкоски во Собранието тврдеше дека линеарното зголемување веќе е укинато и дека мнозинството пензионери од следниот месец ќе добиваат помали пензии. Уставниот суд го демантираше ова, што дополнително ја подгреа перцепцијата дека пензионерите се само алатка во политичко надмудрување.
На улица, меѓу протестните редови, дебатата изгледа поинаку. Пензионерите што протестираат за линеарното покачување велат дека се „жртви на транзицијата“ и дека со процентуално зголемување повторно ќе останат на маргините: 600–700 денари плус за најсиромашните наспроти 3–4 илјади денари за оние со највисоки пензии. Тие потсетуваат дека јазот меѓу најниската и највисоката пензија однос 1:4, денеска е веќе 1:7, и предупредуваат дека без рамномерно зголемување ќе немаат „ни за леб и лекови“.
Од другата страна, во јавноста се слуша и аргументот на оние кои сметаат дека линеарниот модел е неправеден кон луѓето со долг стаж и високи придонеси. Тие се повикуваат на уставната гаранција за сопственост и на фактот дека пензијата е стекнато имотно право, поврзано со тоа колку работникот уплатил во системот. Прашањето поставено пред Уставниот суд е дали со еднаквото покачување за сите се ограничува правото на сопственост на тие пензионери – дилема која веќе се поврзува и со праксата на Европскиот суд за човекови права.
Во ваква конфузија, директорот на Фондот на ПИОМ Никола Мемов се обидува да ја смири ситуацијата. Од една страна, тој вели дека пензионерите „можат да бидат спокојни“ и дека средствата за редовна исплата и за усогласувања се обезбедени во буџетот за 2026 година. Од друга страна, нагласува дека линеарното покачување е политичка одлука на Владата, донесена – како што тврди – на барање на пензионерите и дека лично го смета за праведно, бидејќи цените на храната и лековите подеднакво растат за сите. Притоа потсетува дека конечниот збор сепак ќе го има Уставниот суд.
Паралелно со институциите, партиите водат своја битка за наративот. СДСМ предупредува на „дупка од една милијарда евра“ во пензискиот фонд и обвинува дека лошите политики на Владата го довеле системот во „длабока финансиска нестабилност“, со опасност не само за сегашните туку и за идните пензии. ВМРО-ДПМНЕ возвраќа дека овие обвинувања се лицемерни и потсетува на времето кога пензиите растеле со „симболични стотина денари“, обидувајќи се да ја претвори секоја новинарска прашалник во обвинително прашање: кој повеќе ги понижувал пензионерите.
Дополнителна забуна внесуваат и експертските анализи. Дел од нив посочуваат дека дури и да се укине линеарното покачување од 1.000 денари, пензиите нема да бидат помали од сегашните, туку ќе се усогласуваат според досегашната законска формула – со растот на платите и инфлацијата. Со таков модел, најниските пензии би добиле зголемување од околу 1.300 денари наместо 1.000, а повисоките би растеле уште повеќе, при што би се зачувала врската меѓу уплатени придонеси и висина на пензијата.
На површина, изгледа како економска и правна дебата за најдобриот модел. Во длабочина, меѓутоа, станува збор за уште едно класично македонско сценарио: наместо системски, однапред пресметани и транспарентни решенија, се нудат ад хок мерки кои ќе донесат краткорочен политички поен и ќе создадат нова поделба. Едните пензионери се убедуваат дека другите се „привилегирани“ и „расипани од високите пензии“, а вторите дека првите „очекуваат подарок без да вратат што вложиле“. Таквото боцкање одамна не е спонтано – го хранат партиски соопштенија, медиумски наслови и изјави кои намерно ја заоструваат линијата меѓу „нашите“ и „нивните“ пензионери.
Кој, всушност, ги дели пензионерите едни против други? Формулите за пресметка се само еден дел од одговорот. Другиот дел е во начинот на кој политичарите, институциите и дел од медиумите ја раскажуваат оваа приказна – со малку бројки и многу страв, со повици на протест и контрапротест, со постојано отворање на стари рани од транзицијата. Додека нема јасна, долгорочна и фер пензиска формула усогласена со експерти и со здруженијата на пензионери, секое следно покачување ќе биде повод за нов бран поделби – и нов обид некој да ја искористи староста како најлесна политичка мета.