Од жештини до стрес: како климатските промени го загрозуваат работното место

Климатските промени веќе не се далечна еколошка тема, туку фактор што директно го менува секојдневието на работниците. Од топлотни бранови и екстремни горештини, до пораст на стресот и анксиозноста, климатските промени и работното место стануваат опасна комбинација што ја чувствуваат милиони луѓе ширум светот.

Една од најшокантните приказни доаѓа од Барселона. Монсе Агилар, 51-годишна улична чистачка, се урнала за време на смена во 35 степени Целзиусови, додека градот бил под аларм за топлотен бран. Нејзината смрт ги изведе на улица колегите и граѓаните со транспаренти на кои пишуваше: „Екстремната жештина е и насилство на работното место“. По протестите, локалните власти воведоа нови правила – полесни униформи, задолжителни паузи за вода и запирање на работата кога температурите ќе стигнат до критично ниво.

Новиот извештај на меѓународната организација International SOS предупредува дека екстремната жештина, поттикната од климатските промени, станува еден од клучните ризици за безбедност на работното место. Студија на Lancet Countdown покажува дека речиси половина од светската популација и повеќе од една милијарда работници се изложени на високи температури, а околу една третина од нив веќе чувствуваат негативни последици по здравјето – од исцрпеност и дехидратација до топлотни удари.

Истражувачите посочуваат дека веќе не е доволно да се мери само „обичната“ температура на воздухот. Влажноста, ветерот и изложеноста на директно сонце ја прават реалната жештина многу поопасна за организмот отколку што покажуваат термометрите. Затоа, се очекува се повеќе држави да воведат прецизни индекси за топлотен стрес и јасни прагови при кои работата мора да се прекине или да се прераспореди во постудени делови од денот.

Кога жештината не убива, таа тивко ја јаде продуктивноста. Светската метеоролошка организација предупредува дека продуктивноста на работниците опаѓа за два до три проценти со секој степен над 20 Целзиусови. Кај физички тешките професии, како градежништво или земјоделство, ова значи помал учинок, повеќе грешки и поголем ризик од повреди. Во многу земји, особено сиромашните, токму овие сектори се основа на економијата, па губењето работни часови поради жештини носи синџирни последици за целото општество.

Некои работодавачи веќе пробуваат адаптација – поместување на смените во раните утрински или доцните вечерни часови, работа под рефлектори или под привремени сенки. Но и овие промени доаѓаат со нови ризици: намалена видливост, замор, зголемена опасност од несреќи. Работното место станува поле на постојано балансирање помеѓу здравјето, безбедноста и економската логика.

Климатската криза сè повеќе се одразува и на менталното здравје на работниците. Студија објавена во списанието Occupational Medicine укажува дека екстремните временски настани – поплави, пожари, долготрајни топлотни бранови – ја зголемуваат тензијата на работното место, ги поттикнуваат намерите за напуштање на работа и создаваат чувство на непредвидливост и несигурност.

Авторите предупредуваат дека стравот од идните жештини или поплави може да ја блокира способноста за донесување одлуки кај работниците, особено кај оние што работат во ризични сектори или во средини директно изложени на климатски шокови. Кај луѓето кои професионално се занимаваат со екологија и животна средина, дополнително се забележува тенденција кон претерана посветеност и „прегорување“, мотивирано од чувство дека мора да се направи повеќе во борбата против климатската криза.

Иако науката веќе јасно ги регистрира овие трендови, експертите нагласуваат дека потребни се многу повеќе истражувања – не само за последиците, туку и за решенијата: како да се дизајнираат работни места кои ќе бидат отпорни на жештини и екстремни временски настани, како да се градат политики за грижа за менталното здравје поврзани со климатските ризици и како да се заштитат најранливите работници, од улични чистачи и земјоделци до монтажници и градежни екипи.

Климатските промени одамна се преселија од научните извештаи во реалноста на работниот ден. Пауза за вода, простор во сенка, флексибилно работно време, јасни протоколи за топлотни бранови и поддршка за менталното здравје веќе не се „додатен луксуз“, туку основни услови за безбедно и човечко работно место во ерата на климатската криза.