Се појави главниот фаворит за купување на српскиот НИС

Државната енергетска компанија на Обединетите Арапски Емирати, Adnoc, се издвојува како водечки кандидат за купување на рускиот мнозински удел во Нафтната индустрија на Србија (НИС), единствената нафтена рафинерија во земјата. Како што пишува Financial Times, Белград сè поотворено го искажува незадоволството од одолговлекувањето на продажбата од страна на Москва, поради американските санкции.

Според четири извори запознаени со преговорите, Adnoc моментално е најсериозниот кандидат за купување на уделот на руските сопственици во НИС. Иако се смета фаворит, српската страна истовремено води разговори и со други потенцијални купувачи, меѓу кои е и унгарската државна компанија MOL.

Вредноста на можната трансакција не е позната. НИС во финансискиот извештај за 2024 година пријавил вкупна актива од 4,7 милијарди долари, од кои околу 2,6 милијарди долари се однесуваат на уделот на руските акционери.

Неизвесноста околу иднината на НИС трае од јануари, кога компанијата беше опфатена со американските санкции кон рускиот енергетски сектор. Министерството за финансии на САД тогаш ги повика руските сопственици да го продадат својот удел, со цел ограничување на приходите на Москва од извоз на нафта.

Проблемите се продлабочија откако Вашингтон не го продолжи изземањето што ѝ овозможуваше на НИС да продолжи со работењето, поради што минатата недела рафинеријата беше приморана да ја прекине преработката на нафта.

НИС, кој обезбедува најголем дел од нафтените деривати за српскиот пазар, е во 56% сопственост на подружници на „Гаспром“, пред сè „Гаспром Њефт“. Србија поседува околу 30% од акциите, додека остатокот е во рацете на мали акционери.

Според извори блиски на компанијата, санкциите ги заостриле односите меѓу сопствениците. Српските претставници се сè понезадоволни од руската страна, која, како што тврдат, повеќепати ја одлагала продажбата и покрај бројните заинтересирани купувачи и доволното време за договор.

Иако последните недели ставот на руската страна наводно се променил, во Белград и натаму постои недоверба дека Москва навистина сака да се повлече од сопственичката структура. Во соопштение од 3 декември, „Гаспром Њефт“ наведе дека НИС работи „со целосна поддршка од српската влада“ и дека соработката е „конструктивна“, без да ја спомене можноста за продажба.

Вклучувањето на Adnoc се должи пред сè на блиските односи меѓу Србија и ОАЕ, тврди извор запознаен со процесот. Компанијата преку подружницата XRG во последната година се обидела да реализира меѓународни инвестиции вредни околу 40 милијарди долари во областа на гасот, хемикалиите и нискојаглеродните технологии.

Доколку дојде до договор, преземањето на НИС би се реализирало директно преку матичната компанија, а не преку XRG.

Иако најпосакувана опција за Белград би била државата да го откупи рускиот удел, руските сопственици се спротивставуваат на тоа. Воедно, владата не сака да ризикува национализација поради можен негативен одѕив кај јавноста.

Претседателот Александар Вучиќ претходно постави рок до средината на јануари Гаспром Њефт да го продаде својот удел, предупредувајќи дека во спротивно компанијата би можела да биде ставена под државна управа. Меѓутоа, минатиот месец изјави дека Србија треба „да избегнува национализација по секоја цена“, и дека е подготвена да понуди повисока сума за уделот ако продажба на странски инвеститор не биде возможна.

Санкциите кои Вашингтон ги воведе во октомври кон руски енергетски компании ги засегнаа и ЛУКОИЛ и Росњефт, сопственици на клучна нафтена инфраструктура во Бугарија, Романија, Србија, Хрватска, Црна Гора и Северна Македонија.

Развојот на настаните околу НИС се следи со големо внимание во регионот, бидејќи исходот може да има пошироки импликации за енергетската стабилност на целиот Балкан.