Skip to content
Во гласањето во ОН за Чернобил, САД, неочекувано, им се придружија на Русија, Белорусија, Кина, Северна Кореја, Никарагва и Нигер.
Олександар ЛЕВЧЕНКО*
Генералното собрание на ОН гласаше за уште една резолуција насочена кон продлабочување на меѓународната соработка и минимизирање на долгорочните последици од катастрофата во Чернобил. Документот го подготви Украина, а го одобрија претставници на 97 земји. Но, неочекуван елемент од гласањето беше тоа што САД беа меѓу земјите што гласаа против него, заедно со Русија, Белорусија, Кина, Северна Кореја, Никарагва и Нигер. Покрај тоа, 39 земји се воздржаа.
Украина моментално поминува низ критичен период во својата историја, обидувајќи се некако да се заштити за време на преговорите со американската страна за условите за прекин на руската агресија. Да се потсетиме дека мировниот план од 28 точки, развиен од Виткоф со помош на неколку функционери на Кремљ, предизвика негативна реакција во Киев и во европските престолнини. Оттогаш, Украинците и Европејците развија алтернативен план и го презентираа на американската делегација. Следната рунда преговори се одржа во Берлин, каде што украинската делегација ја предводеше претседателот Володимир Зеленски, а американската делегација од специјалните претставници Виткоф и Кушнер. Конечните резултати од преговорите, кои во неделата во Берлин ги отвори федералниот канцелар Мерц, остануваат нејасни. Сепак, според изјавите на нивните учесници, тие инспирираат оптимизам. Судбината на украинските територии под руска окупација е особено сложена тема. Трамп ја изнесе идејата за ослободување на дел од територијата на Донбас од страна на украинските и руските трупи и создавање демилитаризирана „слободна економска зона“ каде што би можеле да дејствуваат американските бизнис интереси. Украинската страна и европските лидери инсистираат дека не може да има напредок во врска со териториите сè додека на Украина не ѝ бидат понудени безбедносни гаранции од САД и голем број западни партнери на ниво на Член 5 од Повелбата на НАТО. Володимир Зеленски рече дека е подготвен за „компромис“ и дека не бара членство на Украина во НАТО. Наместо тоа, на Украина треба да ѝ се даде посебен договор за колективна одбрана. Безбедносните гаранции треба да бидат правно обврзувачки.
Германскиот министер за одбрана Борис Писториус рече дека не ја гледа вистинската подготвеност на рускиот претседател Владимир Путин за мировни преговори. Тој го оцени доаѓањето на американските медијатори Стив Виткоф и Џаред Кушнер во Берлин како позитивен чекор. За време на состаноците, американските преговарачи инсистираа Украина да се согласи да се откаже од Донбас. Претседателот Володимир Зеленски го смета ова за „црвена линија“ и не е подготвен да се откаже од својата позиција.
Планираниот онлајн состанок на министрите за надворешни работи на земјите од ЕУ и шефовите на американската преговарачка делегација, Виткоф и Кушнер, не се одржа поради неочекувани технички дефекти, а можеби и поради сајбер напад. Европа сè уште има време да разговара за понатамошните дејствија по понеделник. Министрите за надворешни работи на ЕУ ќе продолжат да разговараат за плановите за четврток во Брисел во вторник. Во среда, лидерите на европското „источно крило“, вклучувајќи ги балтичките држави и Полска, ќе се сретнат во Хелсинки. Во четврток, сите 27 лидери ќе се соберат во Брисел на она што би можело да биде еден од најважните самити во последниве години. Тоа ќе обезбеди поголема јасност. Мора да се донесе одлука за руските средства. Ова е одлука за иднината на Украина и Европа. Таа ќе утврди дали ЕУ сè уште е релевантен играч во спротивставувањето на руската експанзија и дали Киев има финансии за дополнително ограничување на руската агресија.
Руското Министерство за надворешни работи ја прогласи својата подготвеност за мировен договор за војната во Украина, но инсистира на контрола врз окупираните територии и повлекување на трупите на НАТО. САД ѝ нудат на Украина безбедносни гаранции слични на оние што би ги добила во рамките на НАТО, но јасно ставија до знаење дека мировниот договор мора да биде постигнат до Божиќ, во спротивно условите би можеле да се влошат. САД очекуваат Русија да одобри таков договор како дел од конечниот договор, а тоа ќе ѝ овозможи и на Украина да се приклучи на Европската Унија.
Изградбата на руско-американското партнерство, наведена во новата американска стратегија за национална безбедност, ја најде својата прва имплементација во мултилатералната димензија. Вашингтон ја поддржа позицијата на Кремљ за време на гласањето во ОН за прашањето на Чернобил, наоѓајќи се во друштво на земји што се борат против глобалната демократија. Сите тие се автократски со елементи на диктатура. Сепак, ова воопшто не ја загрижува Белата куќа, која почна да ја игнорира Европа како светски центар на демократијата. Во исто време, Трамп дури го нарече стариот континент слаб. Руско-американскиот тандем беше формиран во Алјаска по средбата меѓу Трамп и Путин. Руско-американските договори постигнати таму веќе почнаа да се спроведуваат. Москва не се спротивставува на Вашингтон во Венецуела, а претседателот Трамп јавно застана на страната на Москва по прашањето за завршување на војната во Украина. И покрај фактот дека апсолутното мнозинство – 78% од Американците не ја сметаат Русија за партнер, туку за закана. Во 2025 година, новата американска администрација практично ја прекина воената и финансиската помош за Украина. Иако 64% од гласачите на Трамп повторно се за воена и финансиска поддршка за Украина, Европа не беше во можност да ја компензира Украина за недостатокот на американска помош. Сето ова почна да влијае на ситуацијата на фронтот.
За време на војната, Украина уништи 35.200 руски тенкови и оклопни транспортери, 35.150 артилериски оружја, 790 борбени авиони и хеликоптери, убивајќи и ранувајќи 1,2 милиони руски војници, уништувајќи 4.100 крстосувачки и балистички ракети, 91.000 беспилотни летала и 28 воени бродови. Сите тие можеа да се користат во голема офанзива против Европа, а Украинците ги уништија. Соединетите Американски Држави требаше да ја сопрат руската инвазија со свои трупи. Затоа, Трамп одлучи да го повлече апсолутното мнозинство од своите трупи од Европа, истакнувајќи дека за една година, колективниот Брисел треба да се одбрани од евентуален руски напад со конвенционално оружје. Пред месец и пол, дури 20 руски беспилотни летала станаа кошмар за целата противвоздушна и ракетна одбрана на Полска и трупите на НАТО на територијата на оваа земја.
Украина го отчетуваше секој долар од американската воена помош. Израел доби четири пати помалку помош од Украина, но уништи десет пати помалку непријателска опрема отколку што уништија украинските трупи. Американците обезбедија 6,5 пати повеќе помош за Авганистан отколку за Украина (930 милијарди долари наспроти 140 милијарди долари), но успеаја да уништат стотици пати помалку опрема на Талибанците таму отколку што направија Украинците за тие пари. Затоа, прекинувањето на американската помош воопшто не е одземање на неограничената чековна книшка на Украинците, како што велат некои во Вашингтон. Тоа е едноставно предлог да се потчинат на интересите на Москва. Ако земјата основачка на ОН се откаже од дел од својата територија под притисок, подоцна може да се повика на тоа при преземање територии од други земји.
*Олександар ЛЕВЧЕНКО e поранешен украински амбасадор во Хрватска и Босна и Херцеговина