Skip to content
Резолуцијата за мигрантите, со која владејачкото мнозинство пред два дена во Собранието свечено прогласи дека Македонија нема да прифаќа мигранти и азиланти, сега завршува на маса во Уставниот суд. Опозициската СДСМ поднесе иницијатива за оценка на уставноста на документот, убедена дека зад патриотската реторика се крие опасен преседан – официјален собраниски акт кој го стега просторот за слободен говор и политичка дебата.
Резолуцијата, поднесена од пратеничката група на ВМРО-ДПМНЕ и коалицискиот партнер ЗНАМ, беше изгласана со 65 гласа „за“ и пет „против“, при што СДСМ и дел од опозицијата не присуствуваа во салата. Документот формално се води како „Резолуција за осуда на манипулациите на опозицијата и за потврда на политиките против нелегалната миграција“, со јасна цел да се стави политичка точка на наративот за наводни мигрантски кампови во земјава.
За СДСМ, меѓутоа, проблемот не е во тоа што државата ја потврдува борбата против нелегалната миграција, туку како тоа го прави. Генералниот секретар Александар Саша Димитријевиќ објасни дека иницијативата пред Уставниот суд е поднесена поради, како што вели, повреда на темелните одредби од Уставот – од делот 1 до членот 16, кој ја гарантира слободата на говорот, јавниот настап, уверувањето и јавното изразување и експлицитно забранува цензура.
Во образложението СДСМ тврди дека Резолуцијата не е обичен политички став, туку акт со кој парламентарното мнозинство го таргетира „наративот на опозицијата“ и индиректно се повикува на Кривичниот законик, прекршочни постапки и кривични пријави поради јавно изнесени ставови. Со тоа, како што стои во иницијативата, Собранието практично испраќа порака дека секој кој ќе зборува за мигранти, кампови или можни договори со трети земји ризикува да биде обвинет за манипулација и загрозување на јавната стабилност.
„Не може Резолуција во Собрание да биде против ‘наративот на опозицијата’ и да се заканува повикувајќи се на кривичен законик, прекршоци и кривични пријави заради искажан збор“, предупреди Димитријевиќ, додавајќи дека кога се забранува дебата и се воведува цензура, „демократијата престанува да постои, а на нејзино место доаѓа режим“. Опозициската партија бара од Уставниот суд да ја укине Резолуцијата како неуставна, со аргумент дека не само што ја ограничува слободата на говор, туку и го нарушува кревкиот баланс меѓу власта и опозицијата во парламентот.
Власта, од своја страна, одговара дека СДСМ продолжува да шири „лажна паника“ за мигранти. Во реакциите од ВМРО-ДПМНЕ се тврди дека Резолуцијата е јасен политички сигнал дека Македонија нема да се согласи на изградба на мигрантски кампови и нема да прифаќа мигранти или азиланти по некаков таен договор со трета држава. Според нив, токму оние што ја бојкотирале седницата сега се обидуваат да го релативизираат ставот на државата и да ја пренасочат дебатата кон „наводна цензура“ наместо кон заштита на границите.
Премиерот Христијан Мицкоски, коментирајќи ја претставката на СДСМ, избра да се повлече зад институционалната формула. „Јас немам коментар. Сепак, тука е Уставниот суд. Уставниот суд нека одлучи“, изјави тој, но веднаш потоа додаде дека жали што опозицијата не присуствувала на седницата за, како што рече, сите партии заедно да се обврзат дека нема да се дозволи изградба на мигрантски кампови и прием на мигранти или азиланти по некаков договор. Со тоа Мицкоски ја префрли тежината од правната на политичката рамнина: според него, иницијативата е дел од истата кампања со која СДСМ, како што тврди, со месеци плаши дека во земјава ќе се носат мигранти.
Во позадина на оваа нова правна битка стои поширокиот судир околу миграциската политика и внатрешната употреба на темата за партиски поени. Од една страна, власта се обидува да го затвори прашањето со декларативна резолуција и да се претстави како гарант дека Македонија нема да стане „паркинг за туѓи мигранти“. Од друга, опозицијата гледа опасност од нормализирање на говор во кој политичките противници се етикетираат како „манипулатори“ со официјален акт на Собранието – и тоа во контекст во кој секоја критика може да биде спакувана како „ширање паника“.
Уставниот суд сега ќе мора да одговори на прашањето кое одамна не е само правно: каде завршува политичката декларација и каде почнува ограничувањето на слободата на говор? Дали парламентот има право да усвојува резолуции што практично ја жигосуваат опозицијата по содржината на нејзиниот „наратив“, или со тоа се отвора пат за меко воведување цензура преку политички акти – без формално да се менуваат законите?
Додека судот ја разгледува иницијативата, јавната расправа ќе продолжи по линија која веќе е јасно исцртана: за едните, ова е уште еден обид да се „спасат“ лагите за мигранти зад уставни формули; за другите, прв тест дали новото мнозинство е подготвено да ја менува политичката култура одвнатре, или само да ја зацементира со печат на Собранието.