Skip to content
Додека зимската инверзија го притиска Скопје како капак, граѓаните повторно го гледаат истото сценарио: денови со матно небо, мирис на чад и чувство дека воздухот е „тежок“ уште пред да излезеш на улица. Во таков амбиент, „Зелен хуман град“ ја подигна температурата на јавната расправа и директно ја посочи цементарницата „Усје“ како еден од најголемите загадувачи во главниот град, барајќи институционално да се отвори процес за нејзина дислокација од Скопје.
Според иницијативата, поднесена до Советот на Град Скопје, ЗХГ бара советниците да заземат јасен став, а градоначалникот тој став да го испрати до Владата, Министерството за животна средина, Државниот инспекторат и Собранието. Пораката е едноставна: ако градот има политичка волја да биде „град на граѓаните“, тогаш мора да има и јасен одговор дали високо-загадувачка индустрија може да остане во урбано јадро што со години се бори со аерозагадување.
ЗХГ ја темели својата теза на податоци и рангирања од платформата Climate TRACE и тврди дека станува збор за „голем загадувач“ што влегува меѓу највисоките емитери во светски рамки, односно во групата на најголеми емисии според нивните анализи. Во истата јавна аргументација што ја пренесоа медиумите, се наведува и дека топланата во Кисела Вода се појавува меѓу најголемите светски загадувачи според истата платформа – податок што дополнително го отвора прашањето за тоа колку сериозно државата ги третира крупните извори на емисии во и околу градот, наспроти вообичаеното префрлање на вината исклучиво кон домаќинствата.
Оваа иницијатива не доаѓа во празно. Деновиве, официјалните дневни извештаи за квалитет на воздухот бележат надминувања на среднодневните концентрации на ПМ10 на повеќе мерни места низ државата, меѓу кои и скопските станици, што само ја потврдува сликата на „сезонска криза“ која секоја година станува политички тест. Кога мерните места редат надминувања, граѓаните се прашуваат зошто институциите и натаму се однесуваат како загадувањето да е временска појава, а не управуван ризик.
Токму тука се вклучува и најнепријатното прашање за Град Скопје: што значи „надлежност“ кога граѓаните бараат воздух, а не објаснувања? Новиот градоначалник Орце Ѓорѓиевски веќе јавно порача дека загадувањето е проблем „со децении“ и дека не се решава преку ноќ, што звучи рационално, но во пракса често служи како алиби за уште една зима без конкретен пресврт. Затоа, иницијативата на ЗХГ ја поставува градската власт пред јасен избор: или ќе отвори процес што има политичка тежина и институционална траекторија, или ќе остане на позицијата „не можеме ништо“, додека граѓаните повторно ја преземаат улогата на притисок преку улица.
Во меѓувреме, протестниот наратив повторно се враќа како паралелна институција. „Стоп за Усје“ најави граѓанска блокада на 25 декември во 18 часот, на раскрсницата на булеварите „Борис Трајковски“ и „Србија“, со порака дека воздухот „нема да се исчисти сам“. Скопје, практично, повторно влегува во моделот во кој мерните станици алармираат, граѓаните организираат блокади, а институциите комуницираат со реченици што звучат како да се пишувани за да не преземат обврска.