Златници од времето на Ираклиј: 1.400 години скриени во јудејската пустина

Два златника и прстен од византискиот период, стари околу 1.400 години, се пронајдени на археолошкиот локалитет Хирканија во Јудејската Пустина, на околу 17 километри југоисточно од Ерусалим, на територијата на денешниот Западен Брег, соопшти Одделението за археологија при Цивилната управа на ЦОГАТ.

Откритието е симболично објавено на Бадник според Грегоријанскиот календар, но во соопштението не се наведува кога точно биле откопани артефактите. Во вакви случаи, времето на објавување често е исто толку значајно колку и самото наоѓалиште: Јудејската пустина, со своите карпи и клисури, со векови служела како засолниште, монашки простор и погранична зона меѓу империите, каде што предметите преживуваат подолго од државите.

Златниците носат јасна порака за своето време. На едната страна се прикажани крстови, а на другата е портретот на византискиот цар Ираклиј, кој владеел од 610 до 641 година. Тоа ги сместува наодите во епоха кога Византија се обидувала да го одржи влијанието во Левантот, а христијанските монашки заедници во пустината биле не само религиозни, туку и културни пунктови што поврзувале вера, трговија и патувања.

Самата Хирканија има биографија што почнува многу пред христијанството. Локалитетот првично бил изграден од хасмонејските владетели кон крајот на 2 и почетокот на 1 век пред нашата ера како дел од синџир пустински тврдини што ја чувале источната граница на Јудеја; подоцна бил урнат, па обновен од Ирод Велики, а потоа напуштен по неговата смрт.

Дури во 5 век од нашата ера местото повторно оживува, овојпат како монашки комплекс. Историските извори бележат дека во 492 година Свети Сава Осветен се искачил на локацијата и таму основал манастир како зависност на Големата лавра на Свети Сава, познатиот манастир во Кидронската долина кој и денес функционира под покровителство на Грчката православна црква. Манастирот Хирканија подоцна згаснал и бил напуштен кон крајот на 8 или почетокот на 9 век, додека пронајдените предмети се датираат пошироко во периодот меѓу 4 и 7 век од нашата ера.

Тековните истражувања на терен, според објавените информации, ги спроведува археолошката единица во соработка со Хебрејскиот универзитет во Ерусалим. Раководителот на археолошката единица, Бенјамин Хар Евен, оцени дека наодите се значајно сведоштво за византискиот период и ранохристијанската традиција во регионот.

Со два златника и еден прстен не се „препишува“ историја, но се заокружува сликата за една пустина што никогаш не била празна. Во тие неколку грамови злато се спојуваат империја, вера и секојдневие: цар што се печати на монета, крст што ја означува припадноста, и манастир што опстанал меѓу карпи, сè додека политиката и времето не го затвориле кругот.