Skip to content
Од 1 јануари 2026, поскапувањето на струјата повторно ја отвора истата нервозна дилема што ја следи секоја зима: дали ударот ќе остане на сметките на домаќинствата или ќе се прелее во цените на лебот, услугите и основните производи – и ќе ја разбуди инфлацијата токму кога јавноста почна да верува дека „цените се смирија“.
Според одлуката што ја соопшти Регулаторната комисија за енергетика, од 1 јануари електричната енергија за домаќинствата на регулиран пазар расте по блокови: 2,45% во првиот, 2,87% во вториот, 3,32% во третиот и 3,84% во четвртиот блок, додека евтината тарифа се зголемува за 2,5%. РКЕ проценува дека за околу 85% од домаќинствата просечната сметка ќе биде повисока за околу 2,28%, односно приближно 57–70 денари.
Прашањето е каде ќе „пукне“ притисокот. Енергијата е класичен трошок што директно се вградува во производството, особено таму каде што струјата е клучен инпут: пекарство, ладни ланци, делови од прехранбената индустрија, помали производствени погони и услуги со поголема потрошувачка. Бизнис-секторот, барем во првите реакции, е поделeн: едни предупредуваат дека секое зголемување создава простор за „тихо“ поскапување, а други сметаат дека ефектот ќе биде ограничен и ќе се апсорбира преку поевтини суровини и пониски трошоци кај други ставки.
Во текстот на „Вечер“ се цитира став дека пекарските производи се меѓу најизложените, бидејќи струјата таму е значаен дел од трошокот, но се нагласува и дека корекцијата е релативно мала и би можела да се одрази минимално – ако воопшто се одрази – и тоа најчесто кај лебот, не нужно и кај другите основни прехранбени производи. Паралелно, од мелничко-пекарската индустрија посочуваат дека во пракса, во последниве години, цената на работната сила станува поголем притисок од струјата, поради дефицит на кадар и раст на платите.
Оваа дискусија се случува во момент кога официјалните статистики покажуваат дека инфлацијата не исчезна – само го смени темпото. Во ноември 2025, инфлацијата на месечно ниво изнесува 0,5%, а на годишно ниво трошоците на животот се повисоки за 4,0% во споредба со ноември 2024. Истовремено, во ноември има раст и кај храната и безалкохолните пијалаци (0,7% месечно), што е чувствителна категорија за секое домаќинство, особено во период кога празничната потрошувачка ги „напумпува“ цените на одредени артикли.
Затоа, дилемата „од јануари нова инфлација“ во реалност не е бинарна, туку се сведува на тоа како ќе реагира пазарот. Еден дел од компаниите може да го искористи поскапувањето како аргумент за корекција на ценовниците, дури и кога струјата им е мал дел од чинењето. Друг дел ќе се обиде да го „преголта“ ударот преку рационализација, преку залихи на суровини или преку поефикасна организација на производството, особено ако паралелно има простор за пониски цени на одредени суровини и горива. Во таква средина, поскапата струја не мора автоматски да стане инфлаторен спускач, но создава дополнителен ризик – и доволно „алиби“ за пазарни корекции.
Клучниот тест ќе биде првиот квартал: дали корекцијата ќе остане во рамки на ограничен, „технички“ ефект врз сметките, или ќе почне да се појавува како бавно поскапување во најчувствителните категории – леб, услуги, мали производи и сезонски трошоци. Ако празничната „пена“ се симне, а цените останат залепени погоре, тогаш инфлацијата нема да дојде како шок, туку како навика што се враќа.