Skip to content
Владимир ИЛИЌ*
Минатиот петок одржав предавање пред студентите за насоката на планирање на искуствените информации и за улогата на терминологијата во таа насока. Им велам дека едни исти луѓе ќе изразат различни, па дури и контрадикторни ставови кон Циганите и Ромите, геј луѓето и хомосексуалците, предлози поврзани со Косово, односно автономната покраина Косово и Метохија. Тогаш ми здосадува темата, па почнувам да зборувам за теоријата на Диркем за научни информации.
По предавањето, студентите доаѓаат кај мене и ме прашуваат што навистина мислам за Планот (Предлог на ЕУ за Договор за нормализација на односите меѓу Косово и Србија, од 27 февруари 2023 година, н.з.). Игнорантски им одговорив дека мислам дека е најдобро човек да си го гледа здравјето.
Студентите, образовани, воспитани, очекуваат да им кажам нешто друго. Им кажувам дека во 1948 година многу луѓе биле испратени на еден сончев јадрански остров, кој секогаш може да се замени со речниот полусотров Рамски Рит, камп над кој денес би летале беспилотни летала. Им објаснив дека на голи Оток биле испраќани тие што се изјаснувале за Сталин и дел од оние што се изјаснувале за Тито, ако не им се верувале, како и многумина кои би рекле дека е најдобро човек да е здрав, но кои беа денунцирани дека кажале нешто друго. Го спомнувам и Гете, неговото тврдење дека само набљудувач може да има совест, а не и извршителот и Питагора, со неговото гледање на Олимпијадата како настан каде што едни одат да се натпреваруваат, други да купуваат и продаваат, а трети, наводно најмудрите, да набљудуваат.
Ветувам дека следниот семестар ќе ги учам за диференцијалната функционалност, за тоа што за истите настани што некому му е „скината“ главата или ногата, некому другому, како на пример на министерот за информации на Вучиќ, му обезбедиле стан во Нов Белград.
Учениците заминуваат. Се воздржував да не го цитирам Макс Вебер, неговото мислење дека оние што се држат за тркалата на локомотивата на историјата често завршуваат здробени и згмечени токму под тие тркала. Не ја спомнав ниту аграрната пренаселеност, главната причина за претходните етнички конфликти, ниту борбата за монопол над јазикот во официјална употреба (т.е. етничкиот монопол на вработување во јавниот сектор) како најважна причина за неодамнешните.
А Косово (и Метохија)? Превод на Марио Копиќ:
Јас, Бертолт Брехт, доаѓам од црните шуми.
Мајка ми ме донесе во градовите
Додека лежев во нејзиниот скут. И студенилото на шумата
Ќе остане во мене додека не умрам.
Мене, пак, мајка ми ме донесе во Зрењанин од Косовска Митровица каде се омажи за господинот татко ми. Мајката на татко ми беше убиена од локални Албанци во 1942 година во Коретин кај Косовска Каменица. Татко ми е роден во Косово како дете на колонисти кои се населиле на некогашната беговска земја. Професорите Касаш и Месарош покажаа дека повеќето од сторителите на злосторствата врз Србите во Бачка биле потомци на унгарски безземни луѓе; и на север српските колонисти ја добија земјата на национализираните земјопоседници, а не оние кои ја работеа земјата за други. Така беше и во Косово: аграрна пренаселеност и отстапувањето на земјата на беговите на српските колонисти наместо на албанските безземни луѓе како причина за поранешните етнички конфликти.
И сега? Сега, со 40 години доцнење, ја читам книгата на Енвер Хоџа за себе, за нас, „Титоистите“ (1982). Темата на книгата е југословенскиот комунистички национализам, кој имал тенденција да ги проголта Албанија и Албанците во Голема Југославија, притоа давајќи им ограничена автономија.
Да нема заблуда: Хоџа не настапува како интернационалист, туку како албански шовинист. Тврдењата како оние дека Албанците никогаш не нападнале никого се вообичаени места на национализмот. Но, тврдењата за трајно југословенско потценување на Албанија и Албанците се вистинити и основани. Како и тврдењата за југословенскиот империјализам кон Албанија и за економските договори засновани на нееднаква размена.
Јас сум социолог: ја разбирам критиката на изворите. Хоџа лаже или молчи кога пишува за албанскиот национализам, за Спиро Нако и Кочи Џоџе. Ја пишува вистината кога зборува за југословенската комунистичка хегемонија кон Албанија и Албанците. Неговиот главен непријател не се Србите, туку Југословените. За Миладин Поповиќ има само убави зборови.
Напишав дека борбата за монопол над јазикот во службена употреба (односно за етничкиот монопол на вработување во јавниот сектор) беше главната причина за неодамнешните етнички конфликти меѓу Југословените и Албанците (во Србија и во Македонија). Кој би се осмелил да воведе задолжително изучување на албанскиот јазик во основните и средните училишта јужно од линијата Копаоник – Јастребац? Брат ми и сестра ми пред 50 години имаа часови по српско-хрватски во Сента, но и задолжително изучување на унгарски. А без двојазичност нема интеграција на националните малцинства. А кој би се осмелил да воведе задолжително учење на најраспространетиот јазик на јужните Словени во училиштата јужно од мостот на Ибар? Повторувам: без двојазичност нема интеграција.
На Србија и треба нов Димитрије Туцовиќ. На Албанците им требаат наследници на Синан Хасани и Али Шукрија. Нема изгледи или едните или другите да ги родат и да ги прифатат.
Очекувам две верзии на новиот (по дефиниција: колаборационистички) проглас до српскиот народ. Едниот ќе го пишуваат четниците кои се на власт, а вториот четници кои се во опозиција. Ќе ги придобиваат, ќе ги принудуваат и уценуваат луѓето да ги потпишат.
Јас, како што им кажав на студентите, ќе се грижам само за моето здравје. Ќе го потпишам само овој текст.
*Владимир Илиќ е редовен професот на Катедрата по социологија на Филозофскиот факултат во Белград
Преземено од Peščanik.net
