25 години Евро – валутата што ја промени Европа

По повод 25 годишнината од воведувањето на единствената европска валута, „Euronews“ објави кратка временска приказна за историјата, настаните и идните предизвици на еврото.

Како дојде до еврото

По релативната стабилност на меѓународните валути во периодот по Втората светска војна, превирањата на меѓународните валутни пазари го загрозија заедничкиот ценовен систем на заедничката земјоделска политика – главен столб на тогашната Европска економска заедница (ЕЕЗ).

Подоцнежните обиди за постигнување стабилни девизни курсеви беа погодени од нафтени кризи и други шокови сè додека не беше воспоставен Европскиот монетарен систем (ЕМУ) во 1979-та година.

Во 1989-та година, за време на претседавањето на Жак Делор, гувернерите на централните банки на земјите од ЕУ го подготвија „Извештајот на Делор“.

Тој поставува како може да се постигне Економска и монетарна унија (ЕМУ). Извештајот предложи подготвителен период во три фази од 1990-та до 1999-та година, што европските лидери го прифатија.

Еврото стана реалност на 1-ви јануари 1999-та година, кога 11 земји на ЕУ ги фиксираа своите девизни курсеви и ја доверија својата монетарна политика на ЕЦБ.

„Создавањето на еврото се однесува на потребата да се има вистински единствен пазар“, објаснува Жан-Клод Трише, поранешен претседател на ЕЦБ.

„Ова е навистина важна одлука, но и еден вид афирмација, декларација за постоењето на Обединета Европа. А она што го докажавме е дека Европејците се способни да создадат сериозна, силна валута. 79% од Европејците во еврозоната го одобри еврото. За мене тоа е најубавата награда“.

Според неговите зборови, најсилен впечаток оставиле „два многу интензивни периоди“.

„Финансискиот свет пропаѓаше по банкротот на „Lehman Brothers“ и многу брзо требаше да се донесат голем број исклучително важни одлуки. Ова бара значителен напор“.

Потоа, беше периодот од мај 2010-та година кој го означи вистинскиот почеток на кризата на државниот долг во Европа.

„Во мое време вкупно пет европски земји беа доведени во многу тешка ситуација. А тоа бараше, мислам, крајно храбри одлуки на погодените земји за надминување на кризата, од нивните влади и, се разбира, од Европската централна банка, која беше на првата линија во сите овие прашања“, вели тој.

Кое е значењето на еврото денес

Денес, еврото е една од најважните валути во светот.

Секојдневно го користат околу 350 милиони луѓе, а освен американскиот долар, со ниту една друга валута повеќе не се тргува на светските пазари.

Покрај тоа, 60 земји и територии надвор од ЕУ, во кои живеат 175 милиони луѓе, директно или индиректно ја поврзаа својата валута со еврото.

Како опиплив знак на европскиот идентитет, еврото има корист и за потрошувачите, бидејќи цените може да се споредуваат меѓу земјите, зголемувајќи ја деловната конкуренција. Еврото исто така го олеснува, поевтино и побезбедно купувањето и продавањето во еврозоната и тргувањето со остатокот од светот.

Европската унија верува дека зајакнувањето на глобалната улога на еврото „ќе му овозможи на блокот подобро да ги заштити своите граѓани и компании, да ги поддржува своите вредности и да ги промовира своите интереси во обликувањето на светските работи во согласност со мултилатерализмот заснован на правила“.

Која е иднината на еврото?

Неколку земји-членки на ЕУ се обврзани со закон да ја усвојат единствената валута откако ќе ги исполнат неопходните економски критериуми.

Се подготвуваат нови високотехнолошки банкноти со ажуриран дизајн за да се спречи фалсификување.

Надвор од безбедносните размислувања, ЕУ се надева дека ќе го намали влијанието врз животната средина на евро банкнотите во текот на нивниот животен циклус, истовремено правејќи ги поинклузивни за Европејците од сите возрасти и потекло, вклучувајќи ги и ранливите групи како што се лицата со оштетен вид.

Гледајќи напред кон иднината на единствената валута, Жан-Клод Трише е „убеден дека патот кон европска конфедерација, вистинска европска конфедерација, со уште поголемо единство на буџетот и на економски план, како и вистинско единство на полињата на одбраната, безбедноста и дипломатијата се долгорочна неопходност“.

Во земјите што го усвоија, еврото го промени секојдневниот живот на луѓето со тоа што ги направи подостапни патувањата, пазарувањето или студирањето во странство.

Според Евробарометар, 79% од Европејците кои живеат во еврозоната ја одобруваат единствената валута за цела Европа, а 69% ја одобруваат за сопствената земја.

Меѓу најзадоволните се Финска, Ирска и Германија, а најмалку – Хрватска, Кипар и Италија.

„Монетарната политика никогаш не е неутрална“, објаснува Џовани Фарезе, вонреден професор по економска историја на Европскиот универзитет во Рим.

„Во Италија, на пример, економскиот раст беше разочарувачки за многумина од нас во последните 25 или 30 години. Но, се разбира, монетарната политика е еден дел од економската политика. Она што е потребно е зајакнување на другите аспекти и димензии на економската политика“, додаде тој.

Како еврозоната може подобро да се подготви за идните економски предизвици

Реформите како единствена фискална политика би можеле да и овозможат на еврозоната подобро да ги апсорбира економските шокови.

Од почетокот на војната во Украина, годишната инфлација во еврозоната достигна врв од 10,6% во октомври 2022-ра година. Потоа падна на 2,4% во ноември 2023-та година.

Од друга страна, просечната годишна инфлација од создавањето на еврото е 1,95%.

ЕЦБ, чија мисија е финансиската стабилност и одржувањето на годишната инфлација под 2%, ќе ја задржи својата посветеност во оваа насока, уверува Пјеро Циполоне, член на Извршниот одбор на ЕЦБ.

„Со текот на годините, Евросистемот можеше да одговори на променливите околности. Сите да се потсетиме на „што и да е потребно“ на Марио Драги, кој го промени и стабилизира пазарот. Значи, важно е да се биде подготвен да ја разбереме реалноста, да разбереме како да се прилагодат. Економијата се менува, општеството се менува, технологијата се менува, навиките на луѓето се менуваат, а електронските плаќања стануваат сè повообичаени. Затоа, еврозоната мора да се подготви за ова. А таа го прави тоа размислувајќи за банкнотата на иднината – дигиталното евро“, додава тој.

Дигиталното евро ќе отвори ново поглавје во историјата на европската валута

„Ќе ги надополни банкнотите и монетите давајќи им на луѓето дополнителен избор на начин на плаќање“ и ќе помогне да се зајакне монетарниот суверенитет на еврозоната преку промовирање на конкуренцијата во европскиот платен сектор“, објаснуваат од ЕУ.

Дигиталното евро ќе се чува во електронски паричник создаден во вашата банка или со јавен посредник, што ќе ви овозможи да вршите електронски плаќања со вашиот телефон или картичка, онлајн и офлајн.

Подготвителната фаза за развој на дигиталното евро веќе започна во ноември 2023-та година.