Четири сценарија за блиската иднина на глобалната економија

Шансите глобалната економија да биде погодена од разорен ураган денес се нешто помали отколку пред неколку месеци, но мора да се подготвиме за тропска бура која може да предизвика значителна економска и финансиска штета

Пишува: Нуриел РУБИНИ *

Во моментов во оптек се четири можни сценарија за блиската иднина на глобалната економија. Три од овие четири сценарија носат сериозни ризици и потенцијално далекусежни последици за глобалните пазари.

Најпосакуваното сценарио е „меко приземјување“ што може да се очекува доколку централните банки на развиените економии успеат да ја намалат инфлацијата на 2% и да не предизвикаат рецесија. Друга можност е „полумеко“ приземјување, достигнување на целта на инфлацијата со релативно блага и кратка рецесија.

Третото сценарио е тешко приземјување. Враќање на целната инфлација, но со долготрајна рецесија и потенцијално катастрофална финансиска нестабилност (кога поголем број банки и економски актери со високи стапки на задолженост се соочуваат со проблемот на отплата на долгот). Ако планот за ограничување на инфлацијата предизвика длабока економска и финансиска несигурност, можно е и четврто сценарио: централните банки да ја напуштат целната вредност и да се задоволат со повисока стапка на инфлација, а со тоа ризикуваат да ги поттикнат инфлаторните очекувања и да започнат спирала на конкуренција на платите и цените.

Како што стојат работите, еврозоната технички веќе е во рецесија, со оглед на падот на БДП во четвртиот квартал од 2022 година и првиот квартал од 2023 година, но инфлацијата сè уште е далеку од целната стапка (иако почнува да опаѓа). Обединетото Кралство сè уште не е во рецесија, но растот нагло забави, а инфлацијата останува упорно висока (над просекот за земјите од ОЕЦД). Во Соединетите Американски Држави, исто така, имаше забавување на економската активност во првиот квартал, иако базичната инфлација (која ги исклучува цените на храната и енергијата) е сè уште висока (се намалува, но надминува 5%).

Исто така, закрепнувањето на кинеската економија по пандемијата забавува, што го доведува во прашање проектираниот раст со релативно скромна стапка од 5% за 2023 година. И во другите економии во развој, растот е релативно анемичен во споредба со потенцијалот (со исклучок на Индија), а многу од тие економии сè уште страдаат од висока инфлација.

Кое од овие четири сценарија е најверојатно? Иако инфлацијата се намалува во повеќето развиени економии, процесот не напредува толку брзо како што се надеваа централните банки, делумно поради тоа што недостигот на работна сила и зголемувањето на платите ги интензивираат инфлаторните притисоци во трудоинтензивниот сектор на услуги. Исто така, експанзивните фискални политики ја стимулираат побарувачката и придонесуваат за зајакнување на инфлацијата.

Ова им ја отежнува задачата на банките да обезбедат стабилност на цените. Надежите дека банките ќе се откажат од зголемувањето на каматните стапки и можеби ќе почнат да ги намалуваат во втората половина на 2023 година, сега се пропаднати. Федералните резерви, Европската централна банка, Банката на Англија и другите централни банки ќе бидат принудени да ги зголемат каматните стапки некое време пред да ја направат првата пауза. Затоа економското забавување ќе биде сè повидливо, а ќе се зголемува и ризикот од економска контракција и должнички и банкарски кризи.

Во исто време, геополитичките случувања – честопати целосно непредвидливи, како што е бунтот на Вагнеровата група – го туркаат светот во нестабилност, натамошна деглобализација и сè подлабока фрагментација. Со слабеење на постпандемиското закрепнување, Кина веројатно ќе мора да прибегне кон поагресивни стимулативни политики – што може да придонесе за глобалната инфлација – или да ризикува значителен пад на нејзината стапка на раст во однос на очекувањата.

Позитивно е што ризикот од поширока банкарска криза се намалува по колапсот на неколку банки во март, а паѓаат и цените на некои стоки (делумно поради очекувањето на рецесија), што придонесува за намалување на инфлацијата. Затоа, се чини дека ризикот од тврдо приземјување (третото сценарио) денес е помал отколку пред неколку месеци. Со оглед на постојаниот раст на платите и основната инфлација што ги принудува централните банки да продолжат да ги зголемуваат каматните стапки, кратка и блага рецесија во наредната година (второто сценарио) е сè поверојатно.

Сепак, дури и блага рецесија дополнително ќе ја поткопа довербата на потрошувачите и компаниите, што создава услови за продолжена и подлабока рецесија и го зголемува ризикот од финансиски и кредитен стрес. Соочени со можноста второто сценарио да ескалира во трето, централните банки би можеле да ја напуштат прокламираната политика и да дозволат инфлација над целната стапка од 2% во обид да го избегнат ризикот од дополнително продлабочување на економската и финансиската криза.

Тоа значи дека монетарната трилема од почетокот на оваа деценија сè уште е многу актуелна. Централните банки се соочуваат со многу тешка задача за одржување на ценовната стабилност, стабилноста на економскиот раст (избегнување на рецесија) и финансиската стабилност во исто време.

Кои се импликациите на овие сценарија за вредноста на имотот? Акциите во САД, како и на глобалните пазари во моментов покажуваат тренд на закрепнување во однос на 2022 година, додека приносите на обврзниците се во благ пад – што одговара на сценарио за меко приземјување на глобалната економија, во кое инфлацијата успешно се намалува на целната вредност без намалување на економскиот раст. Исто така, акциите на технолошките компании во САД добија дополнителен поттик благодарение на прашината што се крена околу генеративната вештачка интелигенција.

Но, дури и кратка и блага рецесија – да не зборуваме за тешко приземјување – ќе донесе значителен пад на вредноста на акциите. Ако централните банки се повлечат во тој момент, тоа ќе ги зајакне инфлаторните очекувања, ќе ги зголеми приносите на долгорочните обврзници и ќе ги намали цените на акциите поради повисоките есконтни стапки на дивиденди.

Шансите глобалната економија да биде погодена од разорен ураган денес се нешто помали отколку пред неколку месеци, но мора да се подготвиме за тропска бура која може да предизвика значителна економска и финансиска штета.

*Нуриел РУБИНИ (Nouriel ROUBINI) е почесен професор по економија на Стерн школата за бизнис на Универзитетот во Њујорк и автор на хит-книгата „Десет опасни трендови што ја загрозуваат нашата иднина, и како да ги преживеете“ (Ten Dangerous Trends That Imperil Our Future, And How to Survive Them).

Извор: Project Syndicate