Денот кога медиумите го кршеа Кодексот и човековите права

Кога станува збор за човековите права, медиумите имаат крајно одговорна улога, штитејќи го и промовирајќи го правото на слобода на мисла и изразување на сите граѓани подеднакво, гарантирано со повеќе меѓународни документи.

Билјана ГЕОРГИЕВСКА

Покрај телото на убиениот човек, во центарот на Скопје, набрзо по нападот што се случи при крајот на август, веќе се собираа неговите роднини. Шокирани, се држеа еден за друг, се потпираа меѓусебно, совладани од стресот и ненадејната несреќа…Час или два порано, медиумите почнаа да објавуваат информации за убиството, тркајќи се меѓусебно со шпекулации – за идентитетот, за професијата и за можните мотиви за убиството на човекот.

Некој од роднините, собрани на местото на инцидентот, можеби веќе ги имаше видено објавените фотографии на кои се гледаше покриено безживотното тело, но веројатно не забележаа дека некои од медиумите прават и видео снимки од моментите на нивната жалост и ги емитуваат на своите веб-страници. Овие снимки, објавени на интернет страницата на една скопска телевизија, претставуваа кршење не само на Кодексот на новинарите, туку и на основните права на семејството, пред сè на нивното право на приватност во моменти на болка и жалост (Член 7 од Кодексот на новинарите: Новинарот ќе ја почитува приватноста на личноста, освен кога тоа е во спротивност со јавниот интерес. Новинарот е должен да ги почитува личната болка и жалост; Член 8: Начинот на информирање во случаи на семејни трагедии…мора да биде ослободен од сензационализми).

Со идентични наслови во десетици медиуми што содржеа и идентични шпекулации, во значителна мера тоа претпладне беше прегазено и правото на останатите читатели – на точна и навремена информација, загарантирано во членот 16 од Уставот на државата. Па така, прво беа вознемирени блиските луѓе на „познатите скопски адвокати“, бидејќи во шпекулативните наслови се тврдеше дека „Во пукањето кај Мавровка е убиен познат скопски адвокат…“ , потоа беа вознемирени блиските на мажи што се занимаваат со златарски занает, откако некои медиуми, во потрага по нови детали за случајот, објавија дека „Убиениот е златар, а не адвокат…“, па дури и дека „Убиен е внук на златар пред трговскиот центар Мавровка…“.

При тоа, повеќето медиуми текстот го илустрираа со фотографија, на која се гледаше покриено или замаглено тело на маж што лежи на паркинг покрај неколку автомобили. Но еден од порталите одлучил да отиде подалеку во трката за кликови, па објави крајно вознемирувачка фотографија на која јасно, без никакво замаглување, се гледаше мртвото тело на убиениот човек, облечен во светли панталони и темна блуза, што сигурно предизвика морници кај сите што тоа утро имаа близок маж облечен во слични тонови.

Секое убиство е вознемирувачка вест, но кога при тоа ќе се прекршат правилата за одговорно, професионално и етичко известување, веста станува повреда, не само на човековите права на потесното семејство, туку и на чувствата на пошироката публика, што резултира со оправдана намалена доверба во медиумите и сомнеж во квалитетот на новинарската професија.

Набрзо по овој случај, во Советот за етика во медиумите на Македонија (СЕММ), поточно до Комисијата за жалби, стигна поднесок од роднина на убиениот маж кај Мавровка[i]. Во неа се наведува дека со видео прилогот емитуван на Фејсбук-страницата на ТВ 21, под наслов „Убиство кај трговскиот центар Мавровка, членовите на семејството стигнуваат до местото на настанот“, (Vasja ne afersi te Q.T. “Mavrovasja”, familjaret arrijne ne vendin e Ngjarjes), е нарушена приватноста и е направено незаштитено прикажување на малолетно лице, т.е. нејзиниот син, на местото на убиството.  Дополнително, во жалбата се вели дека во видеото е прикажана фамилијата во жалост, непосредно по убиството на член на семејството, без да биде почитувана нивната приватност.

Според процедурата за постапување по доставени жалби, Извршната канцеларија на СЕММ стапи во контакт со медиумот информирајќи еден од посочените уредници во импресумот за наводите во жалбата, нудејќи ја при тоа и можноста случајот да се реши по пат на медијација – односно со компромис меѓу двете страни, како што е пропишано во Правилникот за работа на Комисијата за жалби при СЕММ. Одговорното лице во медиумот веднаш се согласи спорното видео да биде отстрането од Фејсбук-страницата на телевизијата, што беше прифатливо за жалителката, која реагираше со зборовите: Важно ни е само тоа да се тргне и ништо друго!

Членовите на Комисијата за жалби, по разгледување на сите аспекти, вклучувајќи ја и комуникацијата со жалителот и со медиумот, оценија дека се исполнети условите за решение на случајот со медијација. Во своето образложение, Комисијата додаде дека жалителот со право се повикува на неетичко известување што содржи основи на нарушување на приватноста и нарушување на правата на малолетните лица:

„Медиумот е одговорен и треба да внимава на содржината, но и на коментарите. Комисијата апелира медиумите да бидат особено внимателни кога во секојдневната работа известуваат за сензитивни настани од аспект на почитување на приватноста, личната болка и малолетните лица. Овие прашања се регулирани со Кодексот на новинарите и со Насоките за етичко известување на онлајн медиумите. Комисијата особено потсетува на членовите 7.1 и 8.2 од Насоките:

7.1 Темите што се однесуваат на лични трагедии секогаш ќе бидат внимателно обработувани, а на лицата погодени од трагедијата ќе им се приоѓа со сочувство и дискреција. При известувањето за несреќи, кривични дела, самоубиства или семејно насилство, нема да се објавуваат имиња и фотографии од жртвите. Нема да се објавуваат ниту податоци од кои индиректно би можел да се открие идентитетот на жртвата или сторителот, пред тоа официјално да го соопштат надлежните институции…

8.2. Онлајн медиумите ќе бидат особено внимателни при објавувањето снимки од насилство, бруталност или страдања, при што приоритет ќе им биде заштита на достоинството на жртвите и лицата кои се на кој било начин погодени од настаните.“

За начинот на кој известуваа медиумите за убиството кај Мавровка што се случи на 20 август 2024 година, до СЕММ стигна само една жалба. Објавувањето фотографија од мртвото тело без замаглување остана незабележано за поединците или институциите, коишто се упатени во механизмите за медиумска саморегулација и кои ја владеат постапката за поднесување жалба до СЕММ. Тимот на медиумот што ја објави вознемирувачката фотографија по неколку часа ја отстрани сликата. Но, ниту еден медиум не се одважи да се извини, ниту за вознемирувачките фотографии и видеа, ниту пак за бројните шпекулации вметнати во известувањето за инцидентот како „нови детали за убиството кај Мавровка“.

Најчести прекршувања на етичките одредби за човекови права

Кога станува збор за човековите права, медиумите имаат крајно одговорна улога, штитејќи го и промовирајќи го правото на слобода на мисла и изразување на сите граѓани подеднакво, гарантирано со повеќе меѓународни документи, како што се: Универзалната декларација за човекови права на Обединетите нации усвоена на 10 декември 1948 година и Европската конвенција за човекови права, документи на држави (на пример Уставот на Република Северна Македонија), владини одлуки и кодекси на граѓански организации.

Известувајќи за различни теми, медиумите ја подигаат општата свесност кај населението за важноста од почитување на правата на сите заедници, по различни основи: етничка, расна, родова, верска, политичка, сексуална, возрасна, здравствена…Преку медиумите се дознава за различните видови насилство, но и за чекорите што треба да ги преземат поединци и институции за негово санкционирање. Медиумите се тие што го свртуваат вниманието кон кршењето на слободите и правата на малцинските или маргинализирани групи, но и кон ефикасноста или нефункционалноста на општествениот одговор на овие прашања. Но, не ретко, токму медиумите, традиционалните и т.н. нови или дигитални медиуми, директно или индиректно, ги кршат правилата за професионално известување и одговорно новинарство, играјќи негативна улога во однос на човековите права на сите заедници.

Статистичките податоци за примените поплаки во СЕММ покажуваат дека од 2014 година, кога започна со работа организацијата како единствено медиумско саморегулаторно тело во Македонија, Комисијата за жалби има примено над 920 жалби, од кои за скоро 800 има донесено одлуки, додека 114 се отфрлени бидејќи не е утврдена основа за отпочнување постапка. Од случаите за кои е постапувано, само 5% се решени со т.н пријателско решение (amicable solution), односно со медијација. Кај скоро 550 од примените жалби е утврдено дека се основани, односно дека медиумите имаат прекршено одредба од Кодексот на новинарите. Додека во 165 случаи е утврдено дека поднесените поплаки биле неосновани[ii].

Најчесто прекршуван член од Кодексот на новинарите (и Насоките за етичко известување на онлајн медиумите [iii]) е членот 1 што се однесува на точноста на информациите и потребата тие да бидат проверени од што повеќе извори (Чл. 1: Новинарот има право на слободен пристап до сите извори на информирање што се од јавен интерес. Новинарот треба да објавува точни, проверени информации и нема да прикрива суштински податоци и да фалсификува документи. Доколку информацијата не може да се потврди, или станува збор за претпоставка, односно шпекулација, тоа треба да се каже и да се објави. Точноста на информацијата треба да се провери колку што е тоа можно).

Следен по честотата на прекршување е членот 13 што се однесува на обврската во медиумската содржина да се прави разлика меѓу вест и коментар (Чл.13 Новинарот треба да прави разлика меѓу фактите и мислењата, меѓу веста и коментарот).

Но, по овие најчести прекршоци на „правилата на игра“ во професионалното новинарство што се однесуваат на точноста и сеопфатноста на информацијата, без наметнување мислење (на читателите/гледачите им се нудат факти, од кои тие сами можат да донесат заклучок), следат прекршувањата на неколку членови (чл.7, 8. 9, 10 и 11) од Кодексот на новинарите – кои се однесуваат на човековите права:

7. Новинарот ќе ја почитува приватноста на личноста, освен кога тоа е во спротивност со јавниот интерес. Новинарот е должен да ги почитува личната болка и жалост.
8. Начинот на информирање во случаи на несреќи, елементарни непогоди, војни, семејни трагедии, болести, судски постапки мора да биде ослободен од сензационализми. Во судските постапки треба да се почитува принципот на пресумпција на невиност, да се известува за сите инволвирани страни во спорот и да не се сугерира пресуда.
9. Новинарот не смее да интервјуира или фотографира деца под 16 години без согласност од родителите или старателите, освен ако тоа не е во согласност со правата на детето. Истото се однесува и за лица со посебни потреби, кои не се во состојба свесно да расудуваат.
10. Новинарот нема свесно да создава ниту преработува информации што ги загрозуваат човековите права или слободи, нема да говори со јазикот на омразата и нема да поттикнува на насилство и дискриминација по која било основа (национална, верска, расна, полова, социјална, јазична, сексуална ориентација, политичка…).
11. Новинарот ќе се придржува и на општо прифатените општествени стандарди на пристојност и почитување на етничките, културните и религиозните различности во Македонија.

На третото место по честота на прекршување во медиумските содржини е членот 10 од Кодексот на новинарите на Македонија, што се однесува на говорот на омраза. Вкупно 8,7% од сите донесени одлуки на Комисијата за жалби при СЕММ, во изминатите десет години, се однесуваат на прекршувања на оваа одредба од Кодексот, според која од новинарите/медиумите не само што се очекува свесно да не создаваат ниту да преработуваат информации што ги загрозуваат човековите права и слободи и да не се служат со јазикот на омразата, туку, како што е наведено во Насоките за етичко известување на онлајн медиумите, тие треба да се трудат да ја зголемат свесноста за негативните последици од говорот на омраза, да го идентификуваат и да го разобличуваат токсичниот говор.

Со оглед на фактот што преку 90% од примените жалби во Советот за етика во медиумите се однесуваат на веб-порталите, насоките за примена на членот 10 од Кодексот во онлајн медиумите даваат многу јасни упатства за тоа како да постапат новинарите, доколку се во дилема при известувањето:

„10.1. Имајќи ја предвид опасноста по поединците, групите или целото општество, онлајн медиумите нема никогаш да поттикнуваат омраза или нетрпеливост врз основа на раса, боја на кожа, потекло, национална или етничка припадност, пол, род, сексуална ориентација, родов идентитет, припадност на маргинализирана група, јазик, државјанство, социјално потекло, образование, религија или верско уверување, политичко уверување, друго уверување, попреченост, возраст, семејна или брачна состојба, имотен статус, здравствена состојба, лично својство и општествен статус или која било друга основа..

10.2. Кога известуваат за проблемите на различните групи и заедници во општеството, онлајн медиумите ќе пристапуваат крајно внимателно, ќе употребуваат коректна и стандардизирана терминологија и нема да употребуваат навредливи коментари или изрази со кои несвесно ќе ги создаваат или ќе ги засилуваат стереотипите за нив.

10.3. Онлајн медиумите ќе се трудат да ја зголемуваат свесноста за негативните последици од говорот на омраза, да го идентификуваат и разобличуваат таквиот говор, како и да ги посочуваат актерите што го продуцираат и се служат со него. Онлајн медиумите ќе создаваат содржини со коишто ќе се спротивставуваат на говорот на омраза и на дискриминацијата по различни основи.

10.4. Онлајн медиумите се одговорни за редовно прегледување и брзо отстранување на коментарите на корисниците што се објавуваат под новинарските содржини на веб страниците или на социјалните мрежи, а коишто содржат говор на омраза и имаат потенцијал да предизвикаат штетни последици во општеството.

10.5. Во исклучителни случаи на екстремен говор на омраза од поединци или групи, обврска на онлајн медиумот е да ги критикува јавно нивните ставови нагласувајќи ги штетните последици од нив за пошироката заедница и за групите кон кои се изречени.“

Поголема свесност и засилен активизам против говорот на омраза во медиумските содржини

Стапката на прекршувања на членот 10 од Кодексот на новинарите во медиумските содржини, доколку се следат бројките за основани жалби од изминатото десетлетие – е доста променлива. Процентот е особено променлив во последните неколку години, па така, ако во 2021 година изнесуваше 8,3% од вкупно донесените одлуки, во 2022 година падна на 5,06%, за во 2023 година да скокне на 18,07% од вкупно донесените одлуки на Комисијата за жалби.

Овој скок во 2023 година е можно да се должи на поголемата свесност и ангажман на невладините организации и активисти кои се залагаат за почитување на правата на припадниците на ЛГБТ+ задницата во Македонија, кои во последно време се во улога на своевиден „watchdog” кој го користи механизмот на медиумска саморегуалција за да ја подигне одговорноста на медиумските тимови, особено кога станува збор за отстранувањето на коментарите на социјалните мрежи, покренати од медиумска содржина.

Во врска со ова упатсво (чл.10.4 од Насоките за етичко известување на онлајн медиумите) во моментов постојат сериозни разлики меѓу новинарите/уредниците на онлајн медиумите во земјава и саморегулаторното тело, поточно Комисијата за жалби при СЕММ. Во повеќе наврати, претставници на онлајн медиумите тврдат дека за нив е невозможно да ги прегледуваат и да ги бришат токсичните коментари што следат под нивните медиумски содржини постирани на социјалните мрежи (Фејсбук, Инстаграм, Тик-Ток, Икс и други), дека за тоа немаат доволно кадар ниту пари за да платат новинари што би работеле дење и ноќе заради чистење на коментарите со говор на омраза. Дури, посочуваат и на потребата од обука на повеќето новинари, за точно да умеат да прават разлика меѓу говорот на омраза и навредата или дискриминацијата, без да ја нарушат слободата на изразување – нешто што понекогаш не им е доволно јасно ниту на судиите. Како аргумент на своја страна даваат примери дека под некоја „примамлива“ содржина или видео може да се нанижат и по неколку стотини коментари, што според претставниците на онлајн медиумите е реално невозможно да се модерира. Дури алудираат дека со говорот на омраза што евентуално би се ширел на социјалните мрежи, независно од тоа што е поттикнат од медиумска содржина, би требало да се занимаваат државните институции – полицијата и обвинителствата, а не новинарите. Или, едноставно сугерираат да се почека решение да најдат самите големи платформи, со помош на вештачката интелигенција.

Тоа што ширењето говор на омраза на социјалните мрежи се санкционира и со Законот за дигитални услуги (Digital Services Act) на Европската Унија[iv], во сила од почетокот на 2024 година, во моментов ретко кој сака да го слушне во Македонија, сметајќи веројатно на тоа дека пресликувањето на европската легислатива кај нас, земја застаната на прагот на преговорите за членство, не е приоритет во блиска иднина.

Европската Унија со Законот за дигитални услуги цели кон побезбеден, потранспарентен и поправеден интернет-простор, штитејќи ги основните права и вредности на корисниците – нивниот дигнитет, автономија и приватност во дигиталната ера, а во исто време наложувајќи им одговорност на големите интернет-платформи. Обидите за неширење говор на омраза онлајн, според DSA, подразбираат задолжително модерирање на содржините на веб-страниците и социјалните мрежи, за да се заштитат поединците и демократските вредности, без при тоа да се наруши слободата на говор и правото на пристап до информации.

Токму заради коментарите онлајн, а не заради самата медиумска содржина, во неколку наврати реагираше Здружението за сексуални и родови малцинства „Квир Центар“ – Скопје, поднесувајќи жалби до Комисијата при СЕММ, за ширење говор на омраза преку социјалните мрежи. Една од жалбите оваа година се однесува на објава на порталот Репортер.мк за смртта на актерот Мајк Хеслин[v], односно, како што тврди жалителот, за голема доза дискриминирачки говор и говор на омраза во коментарите на профилот на медиумот на Фејсбук:

„Дискриминацијата врз основа на сексуална ориентација, како што е наведувањето дека хомосексуалците нема да одат во рајот, е форма на говор на омраза и може да предизвика значителна психолошка штета, вклучувајќи страв и депресија. Коментарите содржат омраза, предрасуди или закани врз основа на сексуална ориентација.“

Во жалбата натаму се наведува дека порталот треба да има активна модерација што ќе ги идентификува и отстрани коментарите кои содржат говор на омраза или дискриминација.

Медиумот не достави одговор до СЕММ, откако беше известен од Извршната канцеларија за пристигнатата жалба, по што Комисијата за жалби го разгледа случајот и утврди дека жалбата е основана, односно дека текстот со наслов „Од срцев удар на 30 години почина актерот Мајк Хеслин, пред некој ден бирал имиња за бебе“, објавен од Репортер.мк на 6.07.2024 не отстапува од професионалните и етички стандарди, но објавата на тој текст на профилот на медиумот на социјалната мрежа Фејсбук отстапува:

„Комисијата заклучи дека во коментарите на читатели под објавата на текстот на Фејсбук профилот на медиумот се наоѓаат изјави со говор на омраза, односно дискриминирачки говор врз основа на сексуална ориентација. Медиумот бил должен да реагира и да ги отстрани ваквите коментари со цел да не ја поттикнува или засилува омразата и дискриминацијата кон припадниците на оваа заедница. Наводите на жалителот се оправдани и се прифатливи за Комисијата. Комисијата напоменува дека со ваквите постапки медиумот ги прекршил одредбите 10.1; 10.3 и 10.4 од Насоките за етичко известување во медиумите, произлезени од членот 10 од Кодексот на новинарите на Македонија“.

Пренесување на партиски соопштенија „од А до Ш“ – медиумите како платформа за ширење говор на омраза и дискриминација

Искуството на Комисијата за жалби покажува дека многу од луѓето што создаваат содржини (не секогаш новинари) во некој од над 250-те онлајн медиуми во земјава, колку што оваа година беа регистрирани во Државната изборна комисија очекувајќи пари од буџетот за платено политичко рекламирање, покрај 39-те телевизии, 38-те радио станици и 11-те печатени медиуми, не ги владеат ниту основните новинарски правила кога станува збор за пренесување на партиски соопштенија.

Така, пренесувајќи го „од А до Ш“ соопштението на партијата Интегра, во мај 2023 година, според жалителот – Коалиција за сексуални и здравствени права на маргинализирани заедници МАРГИНИ [vi], порталот А1ОН.мк, во текстот со наслов „Интегра: Непримерен притисок врз јавноста со ЛГБТ+ медиумски кампањи“ послужил како платформа за ширење говор на омраза и дискриминација, без критички став или осуда:

„Станува збор за пренесување на соопштение на политичката партија Интегра кое содржи говор на омраза кон ЛГБТИ луѓето, т.е. говор на омраза и дискриминација врз основа на сексуална ориентација и родов идентитет. Без разлика што се работи за „туѓо“ соопштение, преку неговото пренесување медиумот шири говор на омраза и дискриминација. Во соопштението ЛГБТИ луѓето се прикажани како извитоперени, зли, неприродни, противправни, дека се зло кое треба од корен да се сотре. Говорот во соопштението е школски пример за говор на омраза што треба да се ограничи во демократски општества.“

Во својот одговор, уредништвото на порталот А1ОН.мк ја толкува жалбата како обид за цензура од „Маргини“ кога станува збор за ЛГБТ заедницата:

„А1он пренесува соопштение на партија и тоа ќе го прави и во иднина без да бара мислење од невладини организации како треба да известува. Секој став за нас е важен. Во конкретниов случај нема повик на насилство, има квалификации кои секојдневно можат да се слушнат и за разни групи во општеството, но секогаш е проблематично ако се однесуваат на ЛГБТ заедницата. А1он не секогаш се согласува со ставовите кои се искажани, но тоа не значи дека нема да ги пренесеме на јавноста.“

Но, Комисијата за жалби при СЕММ утврди дека жалбата од МАРГИНИ е основана и дека со  текстот се прекршува членот 10 од Кодексот на новинарите.

Во периодот пред парламентарните и претседателски избори во мај 2024 година сведочевме и на многу други отстапки од новинарските правила за точно, фер и непристрасно информирање, особено на родова основа.

Анализата што ја објави Институтот за комуникациски студии (ИКС) со наслов „Родовата еднаквост во време на родови дезинформации“[vii] на самиот почеток заклучува дека „медиумите овозможија широка застапеност на антиродовите наративи во медиумскиот простор, со што придонесоа за пласирање и ширење родови дезинформации при известувањето за настаните во врска со Предлог-законот за родова еднаквост и измените на Законот за матична евиденција.“

Анализата се потпира на новинарските извештаи за настаните поврзани со Парадата на гордоста во Скопје, во мај 2023 година, и со протестот организиран од Македонската православна црква (МПЦ) и други конзервативни и верски организации, еден месец подоцна. При што се анализирани преку 1.000 онлајн извештаи и 7 000 коментари на објавените медиумски содржини на Фејсбук.

„Кога станува збор за дезинформациите, од анализата можеме да увидиме дека медиумите не се придржуваат до насоките за етичко известување на онлајн-медиумите. Имајќи предвид дека најголем дел од извештаите се сведуваат на сувопарно пренесување изјави и соопштенија, најчесто вклучувајќи само една од спротивставените страни, медиумите се сведуваат само на пренесувачи на „сервирани факти“. Во новинарските извештаи не се навлегува подлабоко во содржината на пренесените изјави, не се дава нивен критички осврт, односно очигледно е дека не се прави проверка на тврдењата што се пренесуваат. На овој начин, медиумите не ѝ овозможуваат на публиката да прави разлика меѓу фактите и дезинформациите… Притоа, новинарите фокусот го ставаат на вести од кои може да се репродуцираат сензационалистички наслови“ – се вели во заклучокот на овој труд.

Социјалните мрежи, подкасти, јутјубери, инфлуенсери – нови големи предизвици и за медиумите, и за човековите права

Во ера на технолошки развој со молскавична брзина, кога комуникациите меѓу „медиумот“ и јавноста добиваат нови дефиниции, почитувањето на професионалните стандарди и етичките норми во известувањето е сè поголем предизвик. Во услови на нерегулираност не само на онлајн медиумите, туку и на сите други онлајн извори на информации (јутјубери, инфлуенсери, подкастери, тик-токери…) каде што речиси целосно е свртена младата публика, сè уште не можат целосно да се снајдат ниту големите меѓународни организации, а камо ли кревките граѓански организации како прес советите со своите морални санкции и саморегулаторни механизми.

Одбраната и заложбите за почитување на човековите права во сите сфери останува круцијална задача на медиумите, но сега и на големите социјални мрежи, кои се покажа дека играат исклучително важна улога во формирањето на јавното мислење на граѓаните. Правото на слобода на изразување не смее да биде загрозено, како основа на демократските вредности, но, при тоа, во целата експлозија од информации на сите канали, неопходен е координиран одговор од повеќе чинители (државни институции и невладин сектор) за да се спречи експлозија и на дезинформации и говор на омраза. Поддршката за програмите за медиумска и дигитална писменост ќе ги оспособи корисниците на интернет изворите на информации да препознаат, да спречат и да осуетат ширење на штетни наративи и пропаганда.

Европската Унија го усвои законот ЕМФА (European Media Freedom Act)[viii]  за да осигури заштита на медиумската слобода и плурализам во земјите од Унијата, а Брисел очекува оваа легислатива да биде применета и во земјите кандидатки за членство. Со ЕМФА се штити независноста на новинарството и медиумите од политички и економски притисоци, како и било какво мешање во уредувачката политика. ЕМФА повикува на транспарентност на сопствеништвото на медиумите за да ѝ овозможи на публиката јасна слика за тоа кој ги поседува и ги контролира медиумите. Со овој закон се истакнува важноста од безбедност на новинарите, офлајн и онлајн, особено во време на засилени закани и тајно следење.

Во вакви околности, најмалку што се очекува е новинарите и медиумите да се грижат еднакво и за правата на сите други заедници, независно дали се мали, големи, етнички, верски, родови или здравствени.

(Авторката е извршна директорка на Советот за етика во медиумите на Македонија)

Преземено од ИМА.мк

—

Референци:

[i] Одлука на Комисијата за жалби при Советот за етика во медиумите на Македонија врз основа на примена жалбa од Катерина Станишлевиќ, достапно на: https://complaints.semm.mk/wp-content/uploads/Odluka-Katerina-Stanishlevikj-za-TV-21.pdf

[ii] Види: Статистички информации (од Формирањето на Комисијата за жалби до денес), достапно на: https://complaints.semm.mk/

[iii] Насоки за етичко известување на онлајн медиумите (Примена на Кодексот на новинарите во онлајн сферата), достапно на: https://semm.mk/attachments/01-02-2021/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%BE%D0%BA%D0%B8%20%D0%B7%D0%B0%20%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%BE%20%D0%B8%D0%B7%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%83%D0%B2%D0%B0%D1%9A%D0%B5%20%D0%B2%D0%BE%20%D0%BE%D0%BD%D0%BB%D0%B0%D1%98%D0%BD%20%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%83%D0%BC%D0%B8%D1%82%D0%B5.pdf

[iv] Законот за дигитални услуги на Европската Унија (Digital Services Act), достапно на: https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/europe-fit-digital-age/digital-services-act_en

[v]Одлука на Комисијата за жалби при Советот за етика во медиумите на Македонија врз основа на примена жалбa од Здружението за сексуални и родови малцинства скопски „КВИР ЦЕНТАР“, достапно на:   https://complaints.semm.mk/wp-content/uploads/Odluka-KVIR-Centar-za-Reporter-mk.pdf

[vi] Одлука на Комисијата за жалби при Советот за етика во медиумите на Македонија врз основа на примена жалбa од Коалиција сексуални и здравствени права на маргинализирани заедници МАРГИНИ – Скопје, достапно на: https://complaints.semm.mk/wp-content/uploads/Odluka-Margini-za-A1on-mk.pdf

[vii] „Анализа на родово-базирани содржини: родовата еднаквост во време на родови дезинформации“, автори Бојана Јовановска, Јована Јовановска, Институт за комуникациски студии, 2023година, достапно на: https://cdn.iks.edu.mk/wp-content/uploads/2023/10/rodovata-ednakvost-vo-vreme-na-rodovi-dezinformacii.pdf

[viii]European Media Freedom Act, достапно на:  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32024R1083