Еврообврзница 2025 – игра помеѓу нужноста и ризикот

Министерката за финансии Гордана Димитриеска-Кочоска најави дека Владата веќе работи на подготовка за издавање нова еврообврзница во 2025 година. Целта е да се обезбедат средства за отплата на еврообврзницата од 700 милиони евра што доспева во јуни 2026 и, делумно, за покривање на очекуваниот буџетски дефицит во 2026-та.

Иако владините претставници уверуваат дека ова е „рутински“ роловер, бројките покажуваат зголемена тензија во јавните финансии. Државниот долг изнесува околу 54 % од БДП, а вкупниот јавен долг веќе ја надмина границата од 60 % дефинирана во Законот за јавни финансии, достигнувајќи 63 % од БДП на крајот на 2024 година. Истата година буџетскиот дефицит беше 4,4 % од БДП – над фискалното правило од 3 %.

Еврообврзницата служи за три цели:

1. Рефинансирање на доспевањето во 2026 без да се повлечат големи девизни резерви;
2. Диверзифицирање на изворите на финансирање, бидејќи во 2025 владата главно позајмуваше на домашниот пазар;
3. Сигнал до странските инвеститори дека државата останува активна на меѓународните пазари.

Пазарните услови засега се наклонети: кредитниот рејтинг „BB+“ со стабилен изглед сугерира дека инвеститорите сè уште ја сметаат земјата за релативно сигурна вложувачка приказна, иако премиите за ризик се чувствително повисоки отколку пред пандемиската криза.

Сепак, новото задолжување носи и опасности. Дополнителна обврска од најмалку 700 милиони евра може да ја турне јавната задолженост уште подлабоко над 60 %, токму кога ММФ бара „веродостојна стратегија за фискална консолидација“. Евро-деноминираниот долг е помалку ризичен заради фиксираниот курс на денарот кон еврото, но каматните стапки на пазарите се повисоки од рекордно ниските 1,625 % обезбедени во 2021 година, па идните купони ќе тежат повеќе врз буџетот. Без затегнување на тековните трошења – особено пензии и плати – новата еврообврзница ризикува да стане само уште едно одложување на прашањето за долгорочна одржливост.

Еврообврзницата може да биде рационален чекор за менаџирање со доспевањата и за зачувување на резервите, но е паметна само доколку се врзе со јасен план за намалување на дефицитите и стабилизирање на долгот. Во спротивно, земјата ризикува да влезе во спирала на сè поскапи позајмувања и построги услови од меѓународните кредитори.