Skip to content
За да ги заштити колективните интереси на Европа, вклучително и Украина, од какви било идни превирања што ќе ја зафатат Русија, на ЕУ и треба стратегија што активно ја поттикнува нејзината демократизација, без разлика колку сега изгледаат мали шансите за тоа.
Дваесет и седум години пред инвазијата врз Украина, во она што сега изгледа многу далечно минато, Европската унија размислуваше да ја санкционира Русија.
Во 1995 година, по руската воена интервенција во Чеченија, лидерите на ЕУ ја суспендираа ратификацијата на планираниот договор за партнерство и соработка и ѝ се заканија на Москва со уште поголеми последици доколку нејзините воени злосторства, вклучително и неселективното бомбардирање на чеченските цивили, не престанат.
Владата на Борис Елцин се справи со конфликтот во Чеченија со ослободување понатамошна брутална воена сила, но Европа на крајот отстапи и сепак го ратификуваше договорот. Во годините што следеа, руското раководство продолжи да ги разбива демократските институции, ја нападна Грузија во 2008 година и запали војна во источна Украина во 2014 година, што беше пролог на целосната инвазија во февруари 2022 година.
За да ги заштити колективните интереси на Европа, вклучително и Украина, од какви било идни превирања што ќе ја зафатат Русија, на ЕУ и треба стратегија што активно ја поттикнува нејзината демократизација, без разлика колку сега изгледаат мали шансите за тоа.
Гледањето наназад на пропуштените можности од 1990-тите е потсетник за тоа како непосредните дилеми можат да ги наведат креаторите на политиката да ги превидат знаците на следната криза на хоризонтот. Како што реагира на масакрот предизвикан од Владимир Путин во Украина, ЕУ не може да си дозволи да не се подготвува за следната руска криза.
Војната во Украина, слично како војната во Чеченија во 1990-тите, изврши огромен притисок врз стабилноста на Русија како држава. Од клучно значење е земјите-членки и институциите на ЕУ да почнат да планираат низа повоени и пост-путин сценарија во Русија, вклучително и дестабилизација на рускиот политички систем што може да доведе дури и до вооружен конфликт во земјата. За да ги заштити колективните интереси на Европа, вклучително и Украина, од какви било идни превирања што ќе ја зафатат Русија, на ЕУ и треба стратегија што активно ја поттикнува нејзината демократизација, без разлика колку сега изгледаат мали шансите за тоа.
Кремљ долго време го отфрла Брисел како глобален играч. По европската осуда на бруталностите извршени за време на војните во Чеченија, Москва се обиде да подели и да владее, рушејќи го единството засновано на вредности на блокот, ангажирајќи поединечни лидери, идентификувајќи ги највлијателните земји-членки и нивните национални интереси. Во многу случаи, Русија ја доби количината на економска и политичка интеграција со западните нации што ја сакаше додека ги заобиколи домашните демократски реформи.
Циничната фиксација на Москва за интересите на поединечните земји-членки на ЕУ се одрази и фрли долга сенка врз руската перцепција за ЕУ. Дури и членовите на руското граѓанско општество ориентирани кон опозицијата ја гледаа ЕУ како неурамнотежена конфедерација со големи сили кои ја диктираат економската и надворешната политика на блокот. Економскиот раст, патните слободи и соработката со одделни земји-членки на ЕУ ги заслепија и не го видоа постепеното опаѓање на слободата во Русија. Руските елити стекнаа вештини за странски јазици и доволно украдено богатство или богатство од нафта за удобно да се одморат во западна Европа без да се мачат да ги поддржуваат демократските вредности дома.
За руската средна и висока класа, оваа зделка со Москва и Брисел заврши со инвазијата врз Украина. Откако изгубија какво било влијание врз Путин, руските елити избраа или привремено да се повлечат, да избегаат од земјата или да почнат да се борат со префрлање на вината за кризата една на друга. Ако Русија успее да избегне целосно паѓање во тоталитаризам, она што останува од нејзината демократска опозиција можеби конечно ќе може да го признае капацитетот на ЕУ и нејзината трансформативна прогресивна моќ.
Украинската фрустрација од каков било подлабок ангажман на ЕУ со Русија би била разбирлива, но поттикнување на оддалечување од рускиот империјализам би било во интерес на сите соседи на Русија. Бидејќи сегашната елита на Москва ќе ја обвини ЕУ за мешање во секој случај, ЕУ нема што да загуби со поширока дебата за демократските реформи во Русија по Путин.
Повоена Русија која се обидува да го надмине токсичното наследство на Путин ќе има многу да научи од економски просперитетниот блок кој ги обедини и трансформира општествата кои некогаш се бореле меѓусебно во две светски војни.
Но, институциите на ЕУ ќе треба да ги утврдат деталните чекори што руската државна елита мора да ги преземе како строги услови за повторно отворање на трговскиот, патниот и инвестицискиот пристап до остатокот од Европа. Тие исто така ќе дадат стимулации. Вистински процес на реформи што ќе го почнат владеењето на правото и ги признаваат постконфликтните обврски на Русија кон Украина и другите засегнати држави може да биде награден со ветување за преговори со Брисел.
Ќе треба Русите да ги напуштат империјалистичките заблуди на режимот на Путин. Ако можат да го сторат тоа, може да има пат кон заеднички европски дом за сите. Западот не смее да го загуби од вид потенцијалот за позитивни промени во Русија, иако ја поддржува Украина во нејзината борба за опстанок.
Европската недоверба кон Русија е длабока, така што ЕУ треба да биде одлучна за верификација во секоја фаза од овој процес. Многу Руси се запознаени со принципот „верувајте, но проверете“, кој ги поткрепи разговорите за нуклеарно разоружување во ерата Горбачов-Реган. Но, само непоколебливата посветеност на верификацијата може да ја обнови довербата. Како што постепено се обновува довербата, Русија со текот на времето би можела да добие интеграција во единствениот пазар на ЕУ, основата за успешниот економски и социјален поредок на Европа.
Можеби звучи прерано да се разговара за стратегии за стимулирање на руските реформи. Но, можеби има само кревок прозорец на можности за поддршка на вистинската трансформација во Русија. Ќе треба Русите да ги напуштат империјалистичките заблуди на режимот на Путин. Ако можат да го сторат тоа, може да има пат кон заеднички европски дом за сите. Западот не смее да го загуби од вид потенцијалот за позитивни промени во Русија, иако ја поддржува Украина во нејзината борба за опстанок.
*Текстот е на британски „Гардијан“ преземен од МИА
