Skip to content
Со објавувањето видеа од тортурата, властите ја испраќаат оваа порака на заплашување до сите што не се на страната на Кремљ, и испраќаат многу охрабрувачка порака до војската и безбедносните служби дека се на иста страна
Рускиот претседател Владимир Путин за првпат призна дека „радикалните исламисти“ го извршиле нападот на концертната сала во близина на Москва, истовремено инсистирајќи дека Украина сè уште можела да има улога.
„Ова злосторство може да биде само елемент во серијата обиди на оние кои војуваат со нашата земја од 2014 година“, рече Путин за време на јавно емитувана средба со владини претставници, мислејќи на украинската влада. Тој се запраша зошто четворицата осомничени за нападот во петокот, во кој загинаа најмалку 139 лица, се заробени во дел од Русија што граничи со Украина.
Руските државни медиуми го туркаат наративот дека Украина стои зад нападот, иако Исламската држава ја презеде одговорноста. И САД и Франција рекоа дека е одговорен ентитет на Исламска држава, а Украина негираше вмешаност.
Руските истражители не покажаа докази дека четворицата осомничени, работници мигранти од Таџикистан, имаат некаква поврзаност со Украина, додека, од друга страна, беше очигледно дека четворицата осомничени мажи биле брутално претепани кога беа изведени пред суд, а видео снимките од нивно мачење и тепање за време на сослушувањето беа широко распространети на руските социјални мрежи, пренесува Њу Јорк Тајмс.
Тортурата е кривично дело според меѓународното право во многу земји, како е во Русија?
Четворицата обвинети за извршување на најсмртоносниот терористички напад во Русија во последните децении се појавија пред судот во Москва во неделата вечерта преврзани, претепани, во инвалидски столици и полусвесни .
Едниот влезе со покриено делумно отсеченото уво. Друг беше во портокалова инвалидска количка, со левото око испакнати, со отворена болничка наметка и со катетер во скутот.
Многу луѓе ширум светот, вклучувајќи ги и Русите, веќе знаеја што им се случило. Од саботата, на социјалните мрежи нашироко кружат видеа од мажите кои биле мачени за време на испрашувањето, во она што аналитичарите го нарекоа очигледна одмазда за нападот во концертната сала што тие се обвинети дека го извршиле минатиот петок, во кој загинаа најмалку 139 луѓе, а беа повредени уште 180.
Едно од највознемирувачките видеа покажа дека на едниот обвинет, идентификуван како Саидакрами М. Раџабализода, му е исечен дел од увото и му е насилно ставен во уста. Фотографија која кружи на интернет покажува акумулатор закачен на гениталиите на другиот осомничен, Шамсидин Фаридуни, додека тој бил приведуван.
Како почнаа да кружат видеата не беше веднаш јасно, но тие беа раширени од националистички, провоени Телеграм канали кои се сметаат за блиски до руските безбедносни служби. Иако најекстремните клипови не беа прикажани на државната телевизија, бруталното постапување со обвинетите беше јасно. А одлуката на руските власти да ги покажат толку јавно на суд, на начин што речиси никогаш не го направиле досега, беше наменета како знак на одмазда и предупредување за потенцијалните терористи, велат аналитичарите.
Во поновата историја на Русија, видеата од тортура не беа прикажани на државната телевизија, рече Олга Садовскаја од Комитетот против тортура, руска организација за човекови права.
„Имаше две намери“ за циркулирање на видеата, рече Садовскаја.
„Прво, да им покажеме на луѓето кои би можеле да планираат уште еден терористички напад што би можело да им се случи, и второ, да му покажеме на општеството дека постои одмазда за сето она што луѓето го претрпеа во овој терористички напад.
Таа и другите аналитичари рекоа дека флагрантното прикажување на мачените покажува нешто друго: степенот до кој руското општество стана милитаризирано и толерантно кон насилството, откако започна војната во Украина.
„Ова е знак за тоа колку далеку сме отишле со прифаќањето новите методи за водење војна“, вели Андреј Солдатов, експерт за руските безбедносни служби.
Меѓународните истражувања покажаа дека општествата толерираат насилство врз луѓето кои ги доживуваат како најлоши престапници, вклучувајќи терористи, сериски убијци и извршители на насилни злосторства врз деца.
Сепак, Садовскаја истакна дека видеата што се емитуваат на телевизија претставуваат ново најниско ниво за руската држава.
„Ова покажува дека државата и властите покажуваат дека насилството е прифатливо, дека ја нормализираат тортурата на одреден субјект“, рече таа.
Портпаролот на Кремљ, Дмитри Песков, во понеделникот одби да ги коментира наводите за тортура за време на брифингот со новинарите. Но, поранешниот претседател Дмитриј Медведев, кој моментално ја извршува функцијата заменик-претседател на Советот за безбедност на Русија, рече:
„Браво за оние што ги фатија“. „Дали треба да ги убиеме? Би требале. И ќе го направиме“, напиша тој на Телеграма во понеделникот. „Но, поважно е да се убијат сите вклучени“ во нападот. „Сите тие: оние кои платија, оние кои сочувствуваа, оние кои помогнаа“.
Иван Павлов, адвокат кој бранеше тешки случаи за национална безбедност пред да биде принуден да избега од Русија, рече дека тортурата долго време се користела во случаи на тероризам и убиства, главно надвор од видното поле.
Штом веста за тортура ќе се филтрира низ затворите, рече тој, им дава до знаење на „другите луѓе дека ако бидете обвинети за тероризам, специјалните сили ќе ве измачуваат. Значи, функционира како превенција.“ Судските рочишта во неделата беа невообичаени бидејќи тортурата беше толку дрско изложена, рече Павлов.
„Порано тоа го криеја од пошироката јавност, но сега не се затоа што пошироката јавност е подготвена за насилство“, рече тој. „Тоа веќе не е нешто крајно непријатно за пошироката јавност поради војната.“ Русија повеќе не е членка на Европската конвенција за човекови права, но рускиот Устав ја забранува тортурата. Тоа е исто така дел од Конвенцијата на Обединетите нации против тортура.
Со оглед на тоа што тортурата е кривично дело и според меѓународното право и во многу земји, адвокатите на одбраната вообичаено ќе бараат да се исфрли какво било сведоштво под тортура, бидејќи тоа е познато како неверодостојно, истакна Скот Роем, директор за глобална политика и застапување во Центарот за жртви на тортура од Минесота, кој работи низ целиот свет.
Црно-белиот правен наод дека тортурата е кривично дело, основен аспект на меѓународното право за човекови права, беше под притисок во Соединетите Држави по терористичките напади на 11 септември, истакна Роем. Така, воените комисии кои се занимаваа со случаите во заливот Гвантанамо мораа да земат предвид дека некои од доказите беа извалкани со тортура.
„Мачителите не трошат многу време размислувајќи за различните последици од нивните постапки“, рече Роем, особено по нападот како оној во Москва. „Мислам дека размислувањето на мачител често е мешавина од добар степен на одмазда и целосно погрешна, игнорантна претпоставка дека може да натерате некого да се „исповеда“ под тортура, а тоа признание може да се искористи за да се осуди“.
Судењата на екстремистите во Русија генерално се затворени, како и повеќето рочишта во неделата, така што е невозможно да се знае до кој степен адвокатите на одбраната се спротивставија на оваа практика.
Повеќето руски судии веројатно би го игнорирале во секој случај, рече Павлов, бидејќи однапред знаат што се очекува од нив во однос на изрекувањето на казната на обвинетиот.
Навистина, судијата во случајот на осомничениот Фајзов (19), кој на моменти изгледаше едвај свесно, речиси целосно го игнорираше фактот дека обвинетиот беше во инвалидска количка во отворена болничка наметка, пластичен контејнер во кој ја држеше урината од неговиот катетер во скутот. Единствениот пат кога судијата го призна тоа беше да нареди двајца лекари кои го придружуваа да се отстранет од судницата со остатокот од јавноста кога го затвори рочиштето, според извештајот на Медиазона, независен руски медиум.
Очигледното изложување на тепаните осомничени во неделата беше особено еклатантно, истакна Павлов.
„Ова се тажни околности, се разбира“, рече тој, „но тие направија циркус од судењето“.
Солдатов, експерт за безбедносни служби, рече дека тортурата и официјалниот одговор на тоа е сигнал за војската дека страшното насилство сега е прифатливо и охрабрено.
Со објавувањето видеа од тортурата, рече тој, властите „ја испраќаат оваа порака на заплашување до сите што не се на страната на Кремљ – и испраќаат многу охрабрувачка порака до војската и безбедносните служби дека сте на иста страница“.
Руслан Шаведдинов, активист и истражувачки новинар поврзан со Антикорупцискиот фонд на Алексеј Навални, ги повика Русите да ги осудат и терористите и тортурата што се применува врз нив.
„Важно е да се каже: Мачењето не е нормално“, напиша тој на Твитер во неделата. „Тортурата како феномен не треба да постои. Полицајците и државата денеска мачат терорист, гледаат одобрување на овој метод, а утре ќе измачуваат активист, новинар, кој било друг. Тие не знаат за друг начин“.
Враќањето на смртната казна не е доволно за руските пропагандисти
Сепак, последните настани обликувани од руската пропаганда да го дезавуираат пропустот со превенција на терористичкиот чин, и наместо тоа, покажување на „мускули“ пост фестум, со вадење во јавноста на видеата од фаќањето и мачењето на осомничените, предизвика кај Русите да се зголемат повиците за враќање на смртната казна, која беше забранета од 1996 година, откако Русија потпиша различни договори за човекови права и усвои нов устав.
Според Владимир Васиљев, лидерот на фракцијата на владејачката партија Единствена Русија во Државната Дума, долниот дом на парламентот, тоа сега се смени и предлогот за враќање на смртната казна ќе биде разгледан.
Како што пренесува Вашингтон пост, Василјев во телевизиската изјава истакна:
„Сега кружат многу прашања околу прашањето за смртната казна. Оваа тема секако ќе биде длабоко, професионално и значајно проучена“, рече. „И ќе биде донесена одлука која ќе ги исполни расположенијата и очекувањата на нашето општество“/
Од друга страна, Борис Вишневски, истакнат опозициски пратеник од Санкт Петербург, рече дека Русија не може да ја врати смртната казна без да го преработи својот устав.
„Ако живеевме во држава со владеење на правото, тогаш би било бесмислено дури и сериозно да се третираат овие предлози бидејќи од уставна гледна точка е невозможно да се врати смртната казна без да се донесе нов устав“, рече Вишневски во интервјуто. „Но, бидејќи во нашата држава не владее законот, и тие прво ја формулираат својата политичка волја, а потоа законот се менува за да го одрази тоа, не можам да ја исклучам оваа можност. Ако претседателот одлучи да го направи ова, мислам дека ќе најдат правна оправданост за ова, како што се случи порано“.
Дмитриј Песков, портпаролот на Кремљ, во посебна забелешка, рече дека Кремљ „во моментов не учествува во дискусијата“ за смртната казна.
Истовремено, некои пропагандисти на Кремљ сугерираа дека смртната казна не е доволна.
„Ги гледам овие лица и повторно мислам дека смртната казна е премногу лесна“, напиша Маргарита Симонјан, главна уредничка на пропагандистичката мрежа RT. Таа предложи „доживотна напорна работа некаде под земја, без можност воопшто да се види светлината, на леб и вода, со забрана за разговори и со не многу хумани чувари“.
ИСИС ги регрутира работниците мигранти од Централна Азија во Русија
За време на руската воена интервенција во Сирија, помеѓу 2015 и 2017 година, Путин често ја прикажуваше Исламската држава како еден од главните непријатели на Русија, а во 2017 година прогласи победа над групата за време на посетата на Блискиот Исток.
Претходно овој месец, руската Федерална служба за безбедност, или ФСБ, соопшти дека спречила напад што ИСИС-К го планирал врз синагога во Москва и дека ги „неутрализирала“ милитантите во рацијата во регионот Калуга, југозападно од главниот град. Казахстан подоцна потврди дека двајца негови државјани биле убиени во рацијата.
Една година претходно, во февруари 2023 година, ФСБ соопшти дека спречила планиран напад на Исламската држава врз хемиска фабрика во Калуга.
Работниците мигранти од Централна Азија во Русија веќе се маргинализирана заедница, а некои официјални лица изразија стравување дека може да се соочат со прогон и малтретирање од граѓаните и руските органи за спроведување на законот по нападот во петокот. Министерството за надворешни работи на Киргистан ги предупреди граѓаните да не патуваат во Русија доколку не е апсолутно неопходно.
„Граѓаните кои престојуваат на територијата на Руската Федерација треба да се воздржуваат од посета на места кај што има многу народ и постојано да носат документи за лична идентификација кои го докажуваат нивниот идентитет и законитоста на нивниот престој во Русија“, соопшти Министерството.
Таџикистанскиот претседател Емомали Рахмон му телефонираше на Путин во неделата и се дистанцираше себеси и неговата нација од осомничените, нарекувајќи го нападот:
„Срамен и ужасен настан што го предупредува секој од нас, особено родителите, да посвети уште посериозно внимание на воспитувањето на децата“.
„Терористите немаат националност, немаат татковина и религија“, му рекол Рахмон на Путин, според соопштението објавено од неговата канцеларија.
Кремљ, од своја страна соопшти дека: „За време на разговорот, Владимир Путин и Емомали Рахмон забележаа дека специјалните служби и релевантните оддели на Русија и Таџикистан тесно соработуваат на полето на борбата против тероризмот и оваа работа ќе се интензивира“.
Како дел од „новиот формат за спротивставување на терористичката закана“, како што изјави Александар Беглов, гувернер на Санкт Петербург, сместувачките домови на работниците мигранти ќе бидат земени „под посебна контрола“ .
Драган Мишев (ЦивилМедиа)
