Она што ја сочинува човечката сексуалност е непотребна компликација што го спречува директниот пристап до целта: овде неуспехот (мерен според стандардите на едноставното инстинктивно парење) се култивира како извор на нови сексуални задоволства
Пишува: Славој ЖИЖЕК*
На 29 јануари, Илон Маск објави дека првиот пациент добил имплант од Neuralink, стартап проектот за мозочен чип на милијардерот, кој ветува дека ќе открие нервни шила (англ. spikes – се однесува на активноста на невроните кои користат електрични и хемиски сигнали за да испратат информации околу мозокот и во телото). Американската Администрација за храна и лекови минатата година и одобри на компанијата да го тестира имплантот на луѓе, оправдувајќи ја својата одлука велејќи дека технологијата може да им помогне на пациентите да ја надминат парализата и другите невролошки состојби.
Но, кога станува збор за имплантирани интерфејси помеѓу мозокот и компјутерот (brain-computer interfaces, BCI) и радикалните промени во нашиот начин на живот што ги подразбира нивното постоење – има многу повеќе причини за сомнеж.
Во основата лежи идејата за канал за директна комуникација, прво помеѓу вмрежениот мозок и надворешниот уред, како што е компјутерот, а потоа и помеѓу самите мозоци (brain-to-brain interfacing). Со тоа би се заобиколил развојот на комуникацијата од изговорниот збор, со различни слоеви на посредување меѓу соговорниците – пишување, телеграф, телефон, интернет. Можноста за директна врска која ги заобиколува овие дополнителни слоеви не се заснова само на поголема брзина, туку и на точност: кога размислувам за нешто, не морам да ја преточувам мојата мисла во јазични знаци кои брутално го поедноставуваат значењето – мојот соговорник директно разбира што мислам.
Како што рече Маск во 2017 година, набргу откако ја основа Neuralink: „Ако сакам да ви пренесам концепт, вие во суштина ќе учествувате во доброволна телепатија. Нема да морате да вербализирате, освен ако не сакате да додадете некој шарм на размената или нешто слично, но разговорот би бил концептуална интеракција на ниво што е тешко да се замисли во моментов.“ Проширете ја оваа идеја во доменот на сексот, на пример.: можете да зачувате одлично сексуално искуство на облакот (вид вмрежено складиште на податоци) за да уживате подоцна – или, ако не сте премногу срамежливи, можете да го испратите на пријател да го доживее.
Дури и да ја прифатиме изводливоста на споделените искуства, се поставуваат низа прашања. Првата се однесува на улогата на јазикот во формирањето на нашите мисли и нашиот „внатрешен живот“. Маск претпоставува дека нашите мисли се присутни во нашиот ум, независно од нивното изразување во јазикот, па ако го поврзам мојот мозок директно со мозокот на друг, другиот директно ќе ги доживее моите мисли во сето нивно богатство и нијанси, неискривени од јазичната несмасност.
Но, што ако јазикот, во сета своја несмасност и поедноставеност, го генерира недофатливото богатство на нашите мисли? Вистинската содржина на мислата се актуелизира само преку нејзиниот јазичен израз – пред тој израз, мислата не е ништо конкретно, само збунета внатрешна намера. Дознавам што сум сакал да кажам само со самиот чин на кажување. Размислуваме со зборови: дури и кога гледаме и доживуваме настани и процеси, нивната перцепција е веќе структурирана преку нашата симболична мрежа. Кога ќе видам пиштол пред мене, сите значења поврзани со него се симболично определени на повеќе начини – јас перципирам пиштол, но специфичен агол на перцепција го дава зборот „пиштол“ што одекнува во него, а зборовите секогаш се однесуваат на универзална концепти. Овде лежи парадоксот на симболичната повеќекратна детерминираност: кога ќе перципирам вистински пиштол пред мене, зборот „пиштол“ поттикнува богата текстура на значење поврзана со пиштолот.
Она што го ветува BCI, сепак, не е само укинување на јазикот, туку и укинување на човечката сексуалност. Она што ја сочинува човечката сексуалност е непотребна компликација што го спречува директниот пристап до целта: овде неуспехот (мерен според стандардите на едноставното инстинктивно парење) се култивира како извор на нови сексуални задоволства. Можеме ли да замислиме нешто поглупо (од гледна точка на успешна репродукција), на пример, од традицијата на витешка љубов во која сексот бескрајно се одложува? Па, како може витешката љубов да стане модел на висока еротика? И што е со нашите перверзни игри, во кои некој предмет или гест, ограничен на подреден момент на еротска предигра, се претвора во централна карактеристика, фокус на либидонален интензитет, кој го засенува големиот прокреативен Чин? Зарем оваа димензија на еротско посредување не е загрозена од заканата од директна врска меѓу два мозоци?
Првата линија на одбрана на Маск е дека, во неговата верзија на BCI, мрежната личност не е целосно потопена во текот на мислите на другите: таа одржува минимална дистанца од овој тек, па ако сака да дозволи машина (или, преку машина, друго лице) за да се регистрира и/или да ги сподели своите мисли и чувства, таа мора активно да се согласи на тоа. „Луѓето нема да можат да ви ги читаат мислите“, рече Маск во 2017 година, „прво треба да сакате. Ако не, нема да се случи. Исто како што вашата уста нема да зборува ако не сакате да зборувате.“
Од каде знае Маск дека поединецот ја одржува оваа минимална дистанца? Да се потсетиме дека BCI работи „објективно“: нашиот мозок е вмрежен, поврзан со машина која, строго кажано, не ги „чита нашите мисли“, туку процесите во нашиот мозок кои се невронски корелат на нашите мисли; затоа, бидејќи не сум свесен за нервните процеси во мојот мозок додека размислувам, како да знам дали сум поврзан или не? Зарем не е многу поразумно да се претпостави дека кога ќе се приклучам на BCI, нема ни да бидам свесен кога мојот внатрешен живот е транспарентен за другите? Зарем BCI не се нуди како идеален медиум за (политичка) контрола на внатрешниот живот на поединците? Повеќето од оние што размислуваат за Neuralink се фокусираат на индивидуалноста на искуството – дали ќе ја изгубам кога ќе бидам потопен во сингуларноста? Но, постои и спротивна опција: што ако ја задржам мојата индивидуалност во искуството, а сепак не знам дали другиот ме контролира?
Можеби циничниот опортунизам е најтажниот аспект на Неуралинк: луѓето создадоа повисок облик на интелигенција што, ако се дозволи да ги искористи своите моќи, ќе нè сведе на горили во зоолошка градина. Единствениот начин да се избегне оваа судбина е да му се придружиме на победникот, да ја напуштиме нашата хуманост и да се фрламе во Сингуларноста [(технолошка) сингуларност – претпоставен момент во иднината, во кој технолошкиот развој неповратно и бега на човечката контрола и влегува во циклус на континуирано самоусовршување].
Возвишената опачина на оваа цинична визија („ајде да се обидеме да ги достигнеме машините за да не станеме мајмуни во зоолошката градина“) гностичкото њуејџ читање за Сингуларноста (Единственоста) не само како следната фаза од постхуманоста, туку како клучен космички настан, реализација на божествената самоактуелизација. Во Сингуларноста, не само што луѓето стануваат божествени, туку и самиот Бог станува целосно божествен. Со оглед на тоа што Сингуларноста подразбира еден вид синхроничност на умовите, не е ни чудо што привлекува духовно-филозофски шпекулации: Сингуларноста се доживува како ништо помалку од нашето откупување од Падот. Односно, од нашето постоење како смртни и сексуализирани суштества, како што е опишано во Постанокот.
Ова нè враќа на прашањето за моќта: кој регулаторен механизам ќе одлучи какви искуства ќе споделам со другите, и кој ќе го контролира тој механизам? Едно е сигурно: идејата дека ќе можам да го поврзам/исклучам мојот мозок треба да се отфрли како утопистичка. И треба целосно да се прифати дека огромната сеопфатна врска меѓу умовите не може да се одвива на ниво на субјективно искуство, туку само на објективно ниво, како сложена мрежа од машини кои ги „читаат“ моите ментални состојби – огромното „синхроно“ колективно искуство е опасен мит.
Дополнително, бидејќи нашиот мозок ќе биде поврзан без ние воопшто да го сфатиме тоа, ќе се појави нова форма на слобода и моќ: да можеме да се изолираме од Сингуларноста. Да се вратиме на книгата за Постанокот, гласот на Сингуларноста е уште едно обраќање на змијата; ветува поништување на Падот и остварување на бесмртноста и супериорното знаење, ако го јадеме плодот; односно ако се нурнеме во него. Како и во Постанокот, треба да бидеме свесни дека овој избор е изнуден: не можеме а да не се согласиме – повлекувањето не е можно.
Што ќе се случи тогаш? Дефинитивно не она што го очекуваат застапниците на Сингуларноста. Како и змијата, тие не лажат; заканата лежи токму во нивното не-лажење.
Преработен извадок од книгата „Хегел во вмрежениот мозок“ / Hegel in a Wired Brain (Bloomsbury, 2020).
*Славој Жижек (Slavoj Žižek), филозоф и критичар на културата во традициите на хегелијанството, марксизмот и Лакановата психоанализа, со посебен придонес за развојот на политичката теорија, теоријата на филмот и теоретската психоанализа.
(Извор: Pescanik, текстот првично е објавен во Newstatesman)