Класа комунист

По искуствата од светските војни и револуции од 20 век, кога државата насекаде прерасна во ново, речиси тотално левијатанско чудовиште, секој комунизам денес мора да биде еден вид полуанархизам во корист на моќта одоздола

Среќко ПУЛИГ

Живееме во време кога идејата за комунизам е дискредитирана во јавниот мејнстрим. Но, таа опстојува на маргината. За тоа се одржуваат конференции, многу левичарски мислители, но и обични луѓе, се доживуваат себеси како комунисти, а некои дури и се декларираат како такви. Затоа е важно да се разбере дали овие изјави и дела имаат основа. Двајца наши соговорници, книжевниот теоретичар Дарко Сувин и социологот Растко Мочник, одговорија на нашите прашања што е комунизам денес и кои се комунисти.

И додека Мочник, како што ќе видиме, ги анализира комунистите како „други“, откако се огради од претензиите да именува конкретни комунисти или да се декларира како таков, бидејќи е важно да сме препознаени од другите, Сувин ни понуди воведна дефиниција на комунистот.

– Комунистите денес се главно изолирани и често прогонувани личности, кои свесно ги бранат животите на луѓето и цивилизацијата против системот на убиствениот империјален капитализам. Но, комунисти се и луѓето кои ги следат корените на комунизмот како движење и како хоризонт – посочува Сувин.

Единствениот вистински комунизам за него е слободарскиот, кому во овој одвратен свет често му требаат државата и другите управувачки апарати, но постои поради ослободувањето на поединецот. Слободата, цитира тој од „Германската идеологија“ на Маркс и Енгелс, е „креативната манифестација на животот што се развива преку остварување на можностите на целата личност“. Сувин не се впушта во расправиите околу дефиницијата или практиката на движењето што го користеше комунизмот во своето име.

Но, треба да се каже дека комунизмот на власт се придвижи кон ослободителниот хоризонт само во првите 10 до 20 години по народните револуции, кои би можеле да ги наречеме и со имињата на Ленин, Мао, Тито, Кастро и неколку други, а потоа, поради надворешни и внатрешни причини, преовладувало одржувањето на власта. Според Сувин, достигнувањата на таа власт во 20. век не биле мали. На пример, бесплатното образование и здравственото осигурување, како и борбата за мир и еднаквост во светот. Но, не беа мали ниту недостатоците. Но, за што би служел таквото наследство денес? Во продолжение на разговорот Сувин ни даде неколку примери.

– Првата е борбата против гладот ​​и болеста на сиромаштијата, од која денес страда близу една третина од човештвото, т.е. близу три милијарди луѓе. Ако ова е старо колку светот или барем како класното општество, друг пример е брзиот развој на отуѓените производни сили во капитализмот, што доведе од атомски бомби до труење на почвата, водата и воздухот и климатската катастрофа, до можноста за колапс на човековата цивилизација. Секоја година изумираат 70.000 животински и растителни видови. Третиот е ударната тупаница на капитализмот – воената индустрија и војните. Во 2020 година беа инвестирани две илјади милијарди американски долари во воени инвестиции, а денес тоа би било значително повеќе, веројатно половина од тоа е екстра профит на капиталистите. Војните како оние во Југозападна Азија, Украина, а сега израелско-палестинската, па дури и малите на Балканот, се вистински благодет за масовното производство на брзи смртни случаи, а и онака има премногу сиромашни луѓе. И четврто, комунистите се непомирливо противење на прераснувањето на владејачкиот апарат во „безбедносна држава“ (security state), во која е дозволено насилство, легално и полулегално. Денес за секој сопственик на мобилен телефон може да се знае со кого разговарал или бил поблиску од два метри. Воено-индустрискиот комплекс, за кој одамна предупреди американскиот претседател Ајзенхауер, оттогаш се приклучи на огромниот финансиски и комуникациски апарат – вели Сувин.

Врз основа на горенаведените примери, може да се тврди дека таквите опозициски ставови, а понекогаш и дејствија, ги застапува мнозинството од оние кои не профитираат од намалувањето на животот во корист на капиталот. Тоа е точно и е голем резервоар на потенцијал за радикалната опозиција. Но, капитализмот најде лек за тоа, поттикнувајќи ги закоравените родови, националистички и расистички предрасуди во постојани насилни тензии и стравови. Ова води до различни варијанти на фашизмот 2.0, како и враќање на најлошите клерофашизми, карактеристични за монотеистичките традиции.

За Сувин, фактот што комунистите свесно ги бранат човечките животи и цивилизацијата против системот на убиствениот империјален капитализам значи дека противењето на масовните предвремени и болни повреди и смртни случаи никогаш нема да доведе до нивно радикално намалување или укинување ако, и само ако, не се гледа дека зад таквите омразени влади стои тоа што го гледаат комунистите, а тоа е хипертехнократскиот капитализам. Како и кај митската хидра, ако се отсече една десетина од пипалата од оваа органска целина, ќе пораснат уште десет: затоа овој систем може да се разбере само како целина. Значи, она што се бара е комбинација на здраворазумско противење на угнетувањето и насилството и длабинско знаење, комбинација на емоционално и појмовно разбирање.

-Антрополошки гледано, ова ми се чини дека е главната карактеристика и предност на комунизмот: дека неговиот хоризонт може да ги елиминира и лажните поими и лажните емоции за да создаде сојуз на ослободувачки поими со огорчената заштита на животот – вели Сувин.

Тој смета дека историски, по искуствата од светските војни и револуции од 20 век, кога државата насекаде прерасна во ново, речиси тотално левијатанско чудовиште, секој комунизам денес мора да биде еден вид полуанархизам, имено во корист на моќта одоздола. А тоа најјасно е формулирано, верувале или не, во Лениновата „Држава и револуција“.

– За волја на вистината, вистинското секојдневие на „реалниот комунизам“ после Сталин честопати беше посуров кон поединците отколку во побогатиот капитализам додека тој се плашеше од комунизмот. Но, денес, среде ужасите на колапсот, за комунизмот би го рекол она што Черчил го рекол за демократијата: „Тоа е најлошиот општествен систем, ако не ги броите сите останати“. Конечно, ниту една кратка формулација или статија не може да го замени живото движење. Но, нема движење без хоризонт кон кој се движи. За тој хоризонт сè уште нема подобра формула од онаа што Маркс ја напиша во „Критика на Готската програма“: „Здружение на луѓе во кое слободниот развој на секој поединец е услов за слободен развој на сите“ – заклучува Сувин.

Според Растко Мочник, прво треба да утврдиме какви практики развивале комунистите во минатото, бидејќи само така ќе можеме да размислуваме како е можно да се афирмираат комунистичките практики во сегашноста. Комунистите дејствуваат колективно од гледна точка на пролетаријатот, со намера да го укинат класното општество и заедно со напредните сили градат бескласно општество во кое секој ќе придонесува според своите можности и ќе му биде обезбедено да живее според неговите потреби. Но, како да се утврди каква е класната позиција на пролетаријатот?

– Која е класната позиција на пролетаријатот – треба да се утврдува посебно во секој историски момент. Затоа комунистите учат од масите и теоретски ги анализираат општествените односи – вели Мочник.

Стремежите на масите и теоретското знаење на комунистите се потврдуваат во конкретната и историската дејност. Според Мочник, тие дејствуваат идеолошки, политички и воено. Каков вид на активност ќе има приоритет во одреден историски момент и како ќе се спроведува е предмет на дебата меѓу комунистите, работничките маси и напредните групи од другите класи. Ајде сега да ги опишеме идеолошките, политичките и воените активности.

Во идеолошката активност, комунистите го преточуваат спонтаниот отпор на масите и теоретското знаење во практична идеологија, која има моќ да ги мобилизира масите за револуционерна акција. Во својата политичка активност, во различни политички формации (партии, синдикати), тие ги спроведуваат барањата на работничката класа и напредните маси во целина и во интернационалистички опсег. Кога владејачките класи во минатото дејствуваа против револуционерните маси со воено насилство, комунистите честопати можеа да организираат вооружен отпор и да спроведуваат успешни вооружени револуции.

Врз основа на описот на комунистичките практики, според Мочник, гледаме дека капиталот и неговата држава поставија низа ефективни пречки сега и овде, со кои ги спречуваат комунистичките практики. Затоа треба да се запрашаме: што може да прави комунист сега и овде? Ситуацијата во која се наоѓаат денес комунистите Мочник ја гледа како теоретска анализа на конкретни ситуации и општиот развој на современиот капитализам. Иако тие главно функционираат надвор од институциите на официјалната буржоаска „наука“, која ја протерува теоријата, тие веќе изработија голем број одлични анализи за конкретни настани. Има анализи за војните во Украина, на Блискиот Исток, општи анализи на современите процеси, подемот на социјализмот со кинески карактеристики, американскиот империјализам и неговите сателити и пропаѓањето на евроатлантскиот капитализам. Но, досега немале среќа да ја преточат теоријата во идеологија која би ги мобилизирала масите.

-Изгледа дека комунистите заборавија да учат од масите – посочува Мочник.

За ова треба повеќе да се зборува, имајќи предвид дека влогот е иднината на движењето.

Комунистите се активни и во постоечките левичарски партии, а некои дури и влегоа во парламентите. Проблемот, според анализата на Мочник, е што денешните леви партии се организирани по моделот на буржоаските партии, односно настојуваат да влезат во буржоаски парламенти и да функционираат во национални рамки. Затоа комунистите во буржоаските парламенти и буржоаските, малограѓански партии тешко можат да ја претставуваат целината, т.е. светскиот пролетаријат, а тоа пред се значи оној на глобалниот југ.

– Правното и политичкото уредување на буржоаските држави и нивните сојузи, како што се ЕУ и НАТО, автоматски предизвикува процеси на бирократизација дури и во номинално левичарските партии, така што нивната номенклатура сега веќе не се разликува од националните буржоаски бирократии во служба на капиталот. Затоа, на пример, дојде до раскол во германската левица – лоцира Мочник.

Да кажеме нешто повеќе за сферата на економијата. Во неа, комунистите од современите буржоаски партии и синдикати кои ја напуштиле класната гледна точка, можат да постигнат мали подобрувања во инаку суровата експлоатација на работничките маси. И тоа е подобро од ништо. Но, комунистите треба погласно да нагласат дека нивната цел не е да го поправат капитализмот, туку да го укинат и да воспостават социјалистичко општество. Тука нема да навлегуваме во состојбите во нашите региони и со нашите леви партии, но таа задача и онака е секогаш пред нас. Сепак, Мочник смета дека можеме да бидеме оптимисти.

– Од “Што да се прави?” на Чернишевски од 1863 година, дело кое приближно одговара на моменталната состојба на левицата во Европа, до Октомвриската револуција во 1917 година поминаа само педесет и четири години – заклучува Мочник.

Подготвил: С.С.

Извор: Новости