Skip to content
Граѓаните од сите 27 земји-членки на ЕУ од утре, 6 јуни, до 9 во недела, со изборот на новиот состав на Европскиот парламент, ќе ја обликуваат политиката на ЕУ во следните пет години.
Мирјана ВАСИЛЕВА
Изборите за Европскиот парламент (ЕП) започнуваат утре и ќе траат до 9 јуни, а првата задача на новите 720 пратеници ќе биде да го изберат претседателот, а потоа и претседателот на Европската комисија и целиот нејзин состав.
Граѓаните на ЕУ оваа недела од 6 до 9 јуни ќе гласаат на изборите за Европскиот парламент. Покрај тоа што анкетите предвидуваат подем на десницата, сепак, традиционалните групации ЕПП И Социјалдемокаратите, најверојатно ќе го задрат досегашното ниво на застапеност, можеби и со помал број на пратенички места во парламентот и институциите.
Граѓаните од сите 27 земји-членки на ЕУ оваа недела со изборот на новиот состав на Европскиот парламент, ќе ја обликуваат политиката на ЕУ во следните пет години.
Како функционираат изборите?
Гласањето започнува во четврток на 6 јуни во Холандија, потоа следниот ден во Ирска и Малта, а во сабота во Латвија и Словачка. Многу земји-членки на ЕУ гласаат во недела, на 9 јуни. Најмногу се гласа во еден ден, иако Чесите имаат петок и сабота да гласаат, а Италијанците гласаат во сабота и недела.
Белгијците не гласаат само на европските избори во недела, туку и на националните и регионалните избори. Во повеќето земји од ЕУ треба да имате 18 години за да гласате, но ако имате 16 години можете да гласате во Германија, Австрија, Белгија и Малта, додека во Грција минималната возраст е 17 години. Во мал број земји, меѓу нив Луксембург и Бугарија, гласањето е задолжително.
Резултатите од изборите ќе бидат познати во недела навечер кога гласачите од сите земји членки ќе излезат на гласање, со цел исходот на оние што гласаат предвреме да не влијае на гласачите кои гласаат подоцна
Искористи го својот глас-е мотото на годинашниве Европски избори
Ако анкетите во 2019 покажаа дека просечната излезеност била 50,7 насто ,за овие избори испитувањата велат дека околу 50,9 насто европјаните ќе го искористат своето избирачко право, но и според анализите на Политико резултатите се одредуваат со пропорционална застапеност, така што секој глас е важен, иако некои земји имаат минимален изборен праг од пет проценти..
До крајот на 9 јуни ќе биде јасно кои партии имаат освоено 720 пратенички места во Собранието, 15 повеќе од 2019 година. Бројот на членови на Европскиот парламент што ги има секоја земја е пропорционален на нејзиното население. Германија, најнаселената земја во ЕУ, има 96 од нив. Малта, Луксембург и Кипар имаат минимален број од по шест пратеници.
Колку е важен Европскиот парламент?
Како единствена институција на ЕУ директно избрана од гласачите од сите 27 земји, таа ги поврзува европските граѓани со две други големи институции: извршната власт на ЕУ – Европската комисија – и Советот, составен од министри од владите на ЕУ.
Европскиот парламент ја одредува насоката на правото и политиката на ЕУ со изменување и усвојување на закони и одлучување за меѓународни договори и проширувања. Тој мора да го одобри годишниот буџет на ЕУ и може да побара од Комисијата да предложи закон. Пратениците ја надгледуваат работата на Комисијата и на Советот. Тие ја делат одговорноста со Советот за усвојување на законите предложени од Комисијата. Повеќето пратеници седат во политички групи кои се движат по организација од лево кон десно, наместо по националност, така што тие често мора да жонглираат со верноста кон партијата или матичната земја.
Кои се главните политички групи?
Традиционално, двете најголеми партии се централно-десничарската Европска народна партија (ЕПП) и левичарскиот Прогресивен сојуз на социјалистите и демократите (SiD), но затоа другите групи стануваат сè поважни. Партијата на францускиот претседател Емануел Макрон, предводена од Валери Хејер, е голем дел од европската либерална групација Либералните групи Обнови ја Европа и Зелените/Европската слободна алијанса беа следните најголеми на последната парламентарна седница, но другите две групи гледаа на позицијата. Станува збор за парламентарните клубови Европски конзервативци и реформисти (ЕЦР) и Идентитет и демократија (ИД). Две други помали групи исто така играат голема улога. Едната е малата левичарска група ГУЕ/НГЛ, а другата се непартиски пратеници – од членови на унгарскиот националистички Фидес до неколку сепаратисти од шпанска Каталонија.
Ќе се менува ли картата на европската политичка сцена?
Изборната трка привлекува големо внимание во јавноста, пред се’ затоа што се очекува поместување надесно во новото свикување на ЕП по подемот на десничарските и крајнодесничарските партии во последните години низ Европа. Од почетокот на годината, бројни анкети укажуваат дека групација на десничарски и крајнодесничарски партии, на кои припаѓаат Националниот митинг на Марин Ле Пен и Лигата на Матео Салвини, како и ЕЦР, во која доминантна партиите се Браќата од Италија на италијанскиот премиер Ѓорѓе Мелони, полската Право и Правда и шпанскиот Вокс, би можеле значително да го зголемат бројот на пратенички места и да се „искачат“ од шесто и петто на четврто и трето место во ЕП.
Иако се очекува дека традиционално двете најголеми политички групи во централно-десниот и левиот центар, Европската народна партија (ЕПП) и Прогресивната алијанса на социјалистите и демократите (СиД) – ќе освојат најмногу гласови и ќе останат на првото место и второ место, веројатно ќе имаат помалку пратеници во новиот состав на ЕП. Најголеми загуби, според проекциите, ќе претрпи либералната групација Обнови ја Европа, во која членуваат и партијата Преродба на францускиот претседател Емануел Макрон, како и Зелените.
Како што се приближува гласањето, расте тензијата во ЕУ за тоа кои сојузи или коалиции планираат да формираат политички групи по изборите, што беше поттикнато од претседателката на Европската комисија и кандидат за нов мандат на ЕПП, Урсула фон дер Лајен, откако таа не ја отфрли можноста за соработка со ЕЦР.
Избор на следниот шеф на Комисијата
Европските политички партии не се обврзани да предложат водечки кандидат за лидер на ЕК, а можат да предложат и неколку кандидати, што некои го направија, додека ЕЦР и ИД одлучија да не предложат свои кандидати.
ЕПП ја предложи актуелната претседателка на Европската комисија Урсула фон дер Лајен за главен кандидат, Николас Шмит е кандидат на Партијата на европските социјалисти, додека „Обнови ја Европа“ сега предложи тројца кандидати – Валери Хајер, Сандра Гозија и Мари-Агнес Штрак. Цимерман.
Валтер Баер е кандидат на Партијата на европската левица, Бас Еикаут и Тери Рајнтке се кандидатите на Европската зелена партија, Раул Ромева и Мејлис Розберг беа предложени од Европската слободна алијанса, Валерија Гилецки од Европското христијанско политичко движење, а Ања Хиршел и Марсела Колај од Европската пиратска партија..
Кандидатот ќе треба да биде одобрен од повеќе од 50 отсто од пратениците.
Политичките групи во ЕУ би можеле да го користат системот на „водечки кандидати“ – Spitzenkandidaten – како што направија во 2014 година. Според овој принцип, секоја група пред изборите предлага претседателски кандидати, а групата со најмногу пратенички места потоа добива мандат да го избере претседателот на Европската комисија. Но, пред пет години, националните лидери на ЕУ се одлучија за фон дер Лајен иако таа не беше кандидат. И овој пат би можеле да го заобиколат Spitzenkandidaten, се вели во анализата во бриселски Политико со потсетување дека ако пред пет години, фон дер Лајен ја обезбеди функцијата европремиер, според проекциите кој би можел да седне на паратеничкото столче во Парламентот, состојбата околу нејзиниот реизбор ќе се најде под знак прашалник. Во анализата на Политико меѓу другото се вели:
„За да добие уште еден мандат и да продолжи да ја води Комисијата во Брисел, фон дер Лајен мора да надмине две големи политички пречки. Прво, треба да ја добие поддршката од квалификуваното мнозинство од 27-те лидери на ЕУ на Европскиот совет за време на постизборниот состанок на крајот на јуни. Второ, мора да обезбеди најмалку 361 глас од 720 европратеници за да го потврди изборот на лидерот за време на следното, тајно гласање во Парламентот“.
Анкетите покажуваат дека ЕПП на Фон дер Лајен ќе биде најголемата единствена група во парламентот по изборите, со 170 места. За да изгради мнозинство, таа ќе мора да им даде добри понуди на другите големи центристички групи – социјалистите и либералите – во постизборната трговија. Договорите ќе зависат од тоа кои земји ќе добијат врвни работни места во Брисел – што значи трговски и економски улоги во Комисијата – и кои политички партии ќе ги добијат главните улоги во парламентарните комисии.
