Skip to content
Кинескиот претседател Си Џинпинг по цели пет години пристигна во Европа, а на својата турнеја ќе го посети и Белград. Ќе го пречекаат „намигнувања“, претседателот, амблеми и знамиња во боите на кинеската држава, но ќе видиме што ќе остане по посетата на практично доживотниот кинески лидер.
Но, колку ја чини Србија љубовта на Вучиќ и Си? Како што пишува нова.рс, досега соработката со Кина го зголеми должничкото „ропство“ на Србија од 300 милиони на 3,7 милијарди евра, додека кинеските инвестиции го преплавија истокот на Србија, но и покажаа дека Пекинг не се грижи за правата на работниците и заштитата на животната средина. Во исто време, профитираат само кинеските компании, додека цената на „челичното пријателство“ на двата народа ќе ја плати само еден – оној што пие вода од Сава и Дунав, а не од реката Јангце.
За прв пат по пандемијата на коронавирус, кинескиот претседател и лидер на Комунистичката партија Си Џинпинг слета на Стариот континент. По посетата на Париз и Будимпешта, европската турнеја ја завршува во Белград.
На српското небо го пречекуваат руски „наМИГнувања“, а на земја претседателот на Србија кој лично ќе му служи вино додека тој ужива во домашните српски јадења, но го чекаат и низа договори кои ќе бидат потпишани, со што ќе се продлабочи соработката меѓу Пекинг и Белград.
Досега односите меѓу двете земји беа повеќе од плодни, но Пекинг многукратно профитираше од таа соработка. Билансот се уште не е извлечен за да се види колку доби Србија, но веќе се знае колку загуби.
Според нова.рс, за само една деценија должничкото „ропство“ на Србија кон Кина се зголеми од 300 милиони на 3,7 милијарди евра или дури 12 пати.
Преку економска помош и пумпање свеж капитал во Србија, Пекинг се обиде политички да го разбуди својот интерес за овој дел од Европа. Кинеските заеми се користат за изградба на патишта, железници и финансирање други инфраструктурни проекти, а капиталот од истокот го освои источниот дел на Србија и изгради фабрика за гуми во Зрењанин.
Кинеското влијание се заканува да ја вовлече Србија во должничка спирала од која тешко ќе се извлече, што е ситуација што може да му послужи на Пекинг, кој полесно би ги остварил своите политички амбиции во Европа преку Белград. Засега српската влада ги воспева своите кинески партнери со кои гради патишта, мостови, тунели и фабрики, но од кои Пекинг има најголема корист.
Како Кинезите ја „сакаат“ Србија
Користејќи ги добрите односи со претседателот на Србија, кинеските компании со години навлегуваат длабоко во бројни инфраструктурни проекти во Србија.
На Денот на трудот, односно 1 мај, беше фрлена првата лопата за изградба на националниот фудбалски стадион во Сурчин, кој, според најавите на официјалните лица, мора да биде завршен до ЕКСПО 2027 година.
До одигрување на првиот натпревар ќе бидат потрошени дури 600 милиони евра, а работите кои опфаќаат линиска, сообраќајна и телекомуникациска инфраструктура ќе ги врши компанијата „Пауер констракшн корпорејшн оф Кина“. Со други зборови, нема да го градат српски, туку кинески фирми.
Пред да се погрижат за идниот национален стадион, кинески компании се етаблираа во областа на изградбата на патишта и мостови во Србија.
Пред четири години, непосредно пред пандемијата на коронавирус, тогашната министерка за градежништво, Зорана Михајловиќ, потпиша Меморандум за разбирање и градежно планирање и техничка документација за изградба на автопатот Белград-Зрењанин-Нови Сад со кинеската компанија China Shandong International.
Станува збор за пат долг 113 километри, а проценетата вредност беше иста како и за националниот стадион – 600 милиони евра.
Со истата компанија е потпишан договор од 158 милиони евра за проектирање и изградба на брз пат од Иверк до Лајковац и регулација на реката Колубара.
Кинеската компанија ЦРБЦ градеше и дел од Коридорот 11 во должина од 76 километри од Пожега до Дуга Пољара, а договорот беше потпишан во 2021 година и е вреден 1,5 милијарди евра.
Неисцрпната листа на изградба на патишта во Србија се заокружува со изградбата на мостот Пупин уште во 2014 година, кој ги спои Борча и Земун и чинеше 260 милиони евра. Околу 85 отсто од работите се финансирани од кинеската Ексим банка, додека остатокот го обезбеди Србија.
Градат, но не се грижат за работниците и животната средина
Кинеската нога „стапнала“ и во челичарницата Смедерево, која во 2016 година ја купила компанијата „Хестил“. Тогашниот премиер на Србија, Александар Вучиќ, им се заблагодари на своите кинески партнери затоа што челичарницата „крварела“ секој месец, односно произведувала загуби.
Две години подоцна, кинескиот „Зиџин“ го презеде РТБ Бор, плати 350 милиони евра за докапитализација, со што доби 63 отсто сопственост на Бор. Потоа се обврзаа да инвестираат 1,2 милијарди евра, да спасат 5.000 работни места и да инвестираат уште 200 милиони на име долгови.
Нивните активности во околината на рудникот доведоа до големи поплаки од локалното население кое се пожали дека Кинезите ја уништуваат планината, дека кинеските работници се однесуваат како во нивната татковина, дека за нив не важат локалните правила и дека Бор е темпирана бомба кога станува збор за заштита на животната средина и здравјето на граѓаните.
Јавноста стана запознаена со слични поплаки во Зрењанин кога почна да се гради фабриката за производство на гуми „Линглонг“. Оваа инвестиција е проследена со бројни контроверзи, од тоа дека ќе ја уништи животната средина, но и сведоштвата и извештаите на новинарите кои покажуваат во какви нехумани услови работат и живеат странците во фабриката.
Кинеските партнери не обрнувале внимание на нечовечките услови за работа, туку практично го истуркале новинарот на Нова и му оневозможиле да си ја врши работата како да пристигнал пред амбасадата, а не на јавно место.
А стручната јавност ова го сублимира како клучна работа поврзана со доаѓањето на кинескиот капитал на Балканот, поточно во Србија. Се инвестира во делот на инфраструктурата, се користат инвестиции чии траги не може да се следат како во случајот со европските партнери, а најчесто „страдаат“ работничките права, животната средина и граѓаните во целина.
Работни места без тендери и работнички права, а Србите ќе ги платат долговите
Економистот и уредник на изданието „Стратео“ Саша Ѓоговиќ забележува дека зделките со кинеските компании најчесто се договараат без тендер, што предизвикува сомнеж дека цените се „напумпани“. Тој подвлекува дека граѓаните на Србија ќе платат најголема штета кога ќе доспеат долговите и дека државата мора да одговори на претставките поврзани со правата на работниците и заштитата на животната средина.
„Кинезите се тука во градежниот сектор кој се финансира со кредити и е во функција на развојот на нивната економија. За овие работни места генерално се преговара без тендер, зад параван, без конкуренција. Во оваа смисла, постои оправдан сомнеж дека цената можела да биде помала, а со тоа и јавниот долг на Србија“, објаснува Ѓоговиќ за Нова.
Коментирајќи ги поплаките дека кинеските компании не се грижат за животната средина и ги немаат прашањата за работничките права високо на нивната агенда, Ѓоговиќ забележува дека тоа е прашање и за српските институции.
„Очигледно нашите институции „заспаа“, така да се каже. Не гледам никаква суштина во нивната работа, поради што често се јавуваат медиумите за лошиот однос кон вработените во компаниите во кинеска сопственост. Државата мора да ја канализира работата на кинеските компании во насока на исполнување на нашите и европски стандарди“, објаснува соговорникот на Нова.
На прашањето дали кинеските компании се избрани по дизајн затоа што нема тендери, потенцијално се зголемуваат цените, Ѓоговиќ вели дека тоа секако им одговара на властите.
„Не постои транспарентен механизам, сè е засновано на системот на црна кутија и невидливи кабинетски стрелки, така што имаме сомнеж дека цената е далеку над пазарната цена. Ги прифаќаме кинеските правила на игра, кои се различни од европските. Во систем каде што имаме ендемска корупција, за нас е поприфатлив систем на „црна кутија“, во кој сите граѓани на Србија ќе бидат во најголема неповолна положба кога тие долгови ќе се вратат“, заклучува Ѓоговиќ.
