Skip to content
Србија и Северна Македонија имаат најдобри можни „братски“ меѓусебни односи. Србија го признава македонското малцинство, неговиот идентитет, АСНОМ, македонското име, македонскиот јазик и култура. Во Србија живеат над 100.000 Македонци од кои според последниот попис само 14.767 лица се определе како Македонци. Тие имаат законска можност за остварување на своите права на културно, јазично, образовно и информативно поле. Но во соседна Србија веќе 30 години нема Катедра за македонски јазик и Лекторат, ниту било каков високообразовен центар на кој ќе се изучува и афирмира македонистиката.
Од бројната македонска заедница во Србија со години апелираат, се прашуваат и бараат да се отвори Катедра за македонски јазик и Лекторат. Порачуваат дека го забораваат јазикот, го губат идентитетот, нема кој да ги преведува книгите на двата јазика, нема кој да предава во училиштата.
На иницијатива на интелектуалци, јавни работници, Македонци и Срби во Северна Македонија и Србија, со апел на членовите на Друштвото на писателите на Македонија и Србија, универзитетски професори, бројната македонска заедница во Србија, студенти на факултетите, а во организација на Здружението на Македонците ПЕЛА од Сомбор се одржа состанок на Иницијативниот одбор за обнова на Лекторатот по македонски јазикт во Србија, преку одржување на Симпозиум за овој проблем како еден од начините да се започне со решавањето на проблемот со отсуството на Лекторатот по македонистика.
Еден од нив е и Виктор Шеќеровски, најпознат македонски писател и поет во Србија, издавач, покренувач и уредник на првиот македонски весник-Македонска Виделина, списанието Видело, член е на Српското и на Македонското здружение на писатели, кој говори за овој „идентитетски“ проблем.
-Лекторатот и катедрата по македонистика, како и отварањето на Културно-информативен центар на Македонија во Белград, се мошне потребни бидејќи ние како Македонци во Србија се помалку зборуваме македонски. Го забораваме нашиот јазик, а кога не го знаеме јазикот, како што рече Блаже Коневским јазикот е нашата таковина. Лекторатот треба да биде соодветно организиран и од Македонија и од Србија, нормално подржан и од нашите институции, меѓу кои и Националниот совет за македонско национално малцинство, како државна институција во Србија, изјави Шеќеровски.
Тој посочи дека само во Белград живеат над 100.000 Македонци. Јабука беше најмакедонско место во Србија, сега само 36 отсто се изјаснуваат како Македонци. Во цела Србија само 14.767 се изјаснуваат како Македонци, прашувајќи воедно каде заминаат сите тие Македонци.
-Културите на Србија и Македонија и преведувањето од еден јазик на друг, ако нема лектори, ако нема луѓе што го знаат јазикот, тогаш тие култури не постојат. Со ова се девастира културата на двата народа. Затоа мора да постои Лекторат што ќе даде кадри за да го продолжат тоа што е битно за нашето постоење и за нашите културни доблести, кажа Шеќеровски.
Недозволиво е во Белград, во соседна Србија, да нема Лекторат за македонски јазик. Децата на нашите иселеници, се помалку, ќе го говорат, ќе го применуваат и ќе пишуваат на македонскиот јазик, доколку Македонија не се погрижи тоа и да им го овозможи, вели Лилјана Соколовска, претседател на здружението Пела, еден од главните иницијатори.
Таа, по испратените барања до повеќе институции во Северна Македонија и во Србија, за поддршка за одржување Симпозиум кој би ги лоцирал проблемите и овозможил начини за решавање на овој проблем, позитивен одговор добила само од градот Сомбор.
-Меѓу обидите на Македонците во Србија е да го сочувааат идентитетот и својот јазик. Без јазикот ниту еден народ не постои и тој е главен елемент на секој национален идентиитет. Во Србија над 30 години нема Лекторат по македонски јазик. Група на интелектуалци од Србија и од Македонија ја обновија потребата за обнова на Лекторатот и таа иницијална група со својот апел ја прифативме и ние македонците во Сомбор и така го создадовме Иницијативниот одбор за обнова на Лекторатот и Катедра за Македонски јазик. За да ги испитаме можностите за негова обнова планиравме одржување на Симпозиум за овој проблем како еден од начините да се започне со негово решавање, со учество на преставници од образовниот, културниот, политики живот на двете држави, Универзитетите, студентите и имавме подршка од повеќето од нив, меѓу кои, најмногу од Друштвата на писатели на двете држави, како и од нашата амбасада во Белград. Но, од сите институции и министерства во Србија и од МНР на Македонија за финансиска подршка за одржување на овој Симпозиум, не добивме позитивен одговор. Единствено градот Сомбор ни даде финансиска подршка, изјави Соколовска, претседател на здружението Пела, упатувајќи апел до надлежните да помогнат во отварањето на Лекторатот.
За негово отварање е заинтересирана и Србија, која не ја проблематизира оваа тема, напротив, постои заинтересираност кај високообразовните институции, барање од друштвата на писатели, издавачите, преведувачите, институциите на културата и образованието, студентите за отварање на македонски лекторат и изучување на македонскиот јазик и култура.
-Македонци овде има и нормално е и тие да можат да го изучуваат својот јазик. Јас студирав Филолошки факултет и полагав македонска книжевност, но изучување на македонски јазик не постои на Филолошкиот факултет, како што е случај со останатите малцинства во Србија. Има голема потреба од изучувањето на македонскиот јазик, затоа што на многумина не им е познато – македонскиот јазик постои, а неговото постоење е интегритет на еден народ. Би го цитирал Павле Ивиќ кој кажа дека македонскиот јазик е најубавиот јазик на светот. Па зошто да не се изучува овој јазик и во Србија. И Русите кажаа дека најдобро преведени песни се само на македонски јазик, изјави Миленко Поповиќ, професор по српска книжевност.
Скопје и Белград се одалечени 420 километри, мало растојание – а голема потреба за решавање на овој „идентитетски“ проблем и излегувањето во пресрет на апелот на македонската заедница во Србија за отворање високообразовен центар на кој ќе се изучува и афирмира македонистиката.
Оливер Бранковиќ
Фото: МИА; МИА архива
