Мировниот самит за Украина ја турка неутрална Швајцарија во западната прегратка

Претстојниот мировен самит за Украина, навидум најамбициозниот обид во последните години на неутралната Швајцарија да посредува во голем конфликт, наместо тоа, покажува како швајцарските економски и безбедносни интереси се повеќе се усогласуваат со Западна Европа поради Русија.

Ова е ставот на двајцата швајцарски застапници за поблиска соработка со западните сили и националистичките противници кои велат дека Швајцарија ја напушта својата неутрална традиција и треба да го ограничи просторот за туѓи заплетки.

Русија не е поканета на разговорите од 15 до 16 јуни што ќе се одржат во одморалиште крај езерото во близина на централниот град Луцерн, на кои Швајцарија во јануари се согласи да биде домаќин по наредба на украинскиот претседател Володимир Зеленски.

Наместо да се стави крај на војната, самитот е подготвен да работи на ублажување на ризиците што произлегуваат од инвазијата на Москва врз Украина и обидот да се изолира Русија, според западните дипломати и швајцарските експерти за надворешна политика.

„Ќе се работи за поддршка на Украина, наместо за градење мост за непосреден мир“, рече Даниел Вокер, поранешен швајцарски амбасадор во Австралија, Сингапур и Кувајт.

Одговарајќи на барањето на Ројтерс за коментар, швајцарското Министерство за надворешни работи рече дека неутралноста на Швајцарија е „постојана“ и нема да биде променета од конференцијата.

„Но, да се биде неутрален не значи да се биде рамнодушен“, се додава во соопштението. „Швајцарија силно ја осудува руската агресија врз Украина. Надвор од воената област, правото на неутралност не стои на патот на солидарноста и поддршката за Украина и нејзиниот народ“.

Конференцијата, за која Швајцарија вели дека треба да го отвори патот за „иден мировен процес“, ќе се фокусира на прашања од глобален интерес, како што се нуклеарната безбедност, слободата на навигација, безбедноста на храната и хуманитарните прашања, соопшти Министерството.

Швајцарија вели дека Русија мора да биде вклучена во процесот, но го оправда недостатокот на покана следниот месец со образложение дека Москва постојано изјавува дека нема интерес да учествува.

Кремљ ја опиша Швајцарија како „отворено непријателска“ и несоодветна да посредува во напорите за градење мир, особено поради усвојувањето на санкциите на ЕУ против Москва.

Берн побара преку 160 делегации на самитот, притискајќи силно да ги вклучи руските сојузници од таканаречениот Глобален југ, особено Кина, која вели дека размислува дали да учествува.

Ако самитот може да создаде консензус со руските сојузници за областите од взаемна грижа, тоа би можело да го зголеми притисокот врз Москва за компромис, велат дипломатите.

Европската поддршка за самитот се зацврстува, а германскиот канцелар Олаф Шолц го потврди своето присуство, заедно со лидерите од Шпанија, Полска и Финска, меѓу другите.

Неутралност

Томас Борер, поранешен швајцарски амбасадор во Германија, рече дека деловните и безбедносните интереси на Швајцарија се во голема мера поврзани со Западна Европа, Северна Америка и нивните сојузници, што го прави стратешки императив да се застане со Украина.

Владините протести за неутралност нема да го променат тоа, додаде тој.

„Ниту Русите, ниту нашите западни сојузници не не гледаат како неутрални“, рече тој.
Околу две третини од швајцарскиот извоз оди во Северна Америка, ЕУ, Велика Британија, Јапонија и Австралија. Помалку од 1% одат во Русија.

Поддржувачите на поблиското усогласување на Запад, исто така, забележуваат дека Швајцарија е речиси целосно опкружена со земјите на НАТО, кои дејствуваат како тампон против потенцијалните надворешни упади.

„Неутралноста е полицаец за земја која во основа добива бесплатно возење од безбедноста што ја обезбедуваат другите“, рече Франциска Рот, пратеничка во швајцарскиот Парламент на социјалдемократите од левиот центар.

Откако Русија ја нападна Украина, две други историски неутрални држави во Европа, Шведска и Финска, се приклучија на НАТО.

Како членка на ОН, Швајцарија имаше должност да го почитува меѓународното право, што го прекрши руската инвазија, рече Рот. Помагањето на Украина да се опорави од тоа има предност пред застарените поими за неутралност, додаде таа.

Неутралноста, сепак, е цврсто вкоренета во швајцарската психа и нејзиното отфрлање би било слично како Британија да ја укине монархијата, без оглед на геополитичките сили што ја влечат земјата, рече поранешниот амбасадор Вокер.

Студијата објавена во март од Центарот за безбедносни студии при ЕТХ Цирих покажа дека 91 отсто од Швајцарците сметаат дека земјата треба да остане неутрална, иако 26 отсто исто така го поддржале заземањето „јасен став“ во корист на едната страна во странските воени конфликти, што е за 8 процентни поени повисоко од 2021 година.

Тоа покажа и мнозинство за приближување на Швајцарија до НАТО.

Вокер и другите критичари тврдат дека неутралноста е анахронизам што се користи како изговор за заштита на швајцарските економски и финансиски интереси и ризикува да ја изолира земјата.

Признаена во 1815 година од европските сили по поразот на Наполеон и вградена во Хашката конвенција од 1907 година, швајцарската неутралност помогна да се поврзе повеќејазичната конфедерација за време на светските војни.

Десничарската Швајцарска народна партија (СВП), најголемата група во швајцарскиот долен дом на парламентот, тврди дека неутралноста е составен дел од просперитетот на Швајцарија и дека поддршката на Берн за Украина ја поткопува.

СВП иницираше референдум за вградување на неутралноста во уставот, иако веројатно нема да се одржи пред 2025 година.

Најамблематичната фигура на партијата, Кристоф Блохер, овој месец го критикуваше мировниот самит, велејќи дека неуспехот да се покани Русија не е добро за Швајцарија.

„Ние ги носиме само Украинците“, рече тој. „И ние велиме дека сме неутрални“.