Skip to content
Насобраното долгогодишно насилство мораше некаде да пукне. Постојат многу описи на насилничко однесување, но нема објаснување за трајно насилство. Од каде произлегува како индивидуален и општествен феномен. Кое суштинско правило во меѓучовечката комуникација се прекршува овде? Што е тоа што недостасуваше и го произведе соголеното насилство?
Весна ПЕШИЌ
Во мирнодопски времиња без војна, соголеното насилство во кое беа изгубени бројни животи на деца и млади луѓе, како што се случи сега во Србија, во училиштето „Владислав Рибникар“ и селата околу Младеновац – не може да стои само, изолирано, како непредвидлив настан, последица на немањето надзор, како што мислам дека тоа го сфати Вучиќ. Велам тој, бидејќи ниедна институција не се пријавила, за сите прашања и за секоја прилика е само Вучиќ, нашиот безобразен газда. Мерките што ги предвидува, иако не е надлежен за нив, а други нема, најчесто се полициски или во доменот на полицијата, како што е разоружувањето на српските граѓани. Се споменуваше и смртната казна, од која се откажа по предупредување. Вучиќ однапред ги пропишува квалификациите на делото и казната, бидејќи нема никој друг, освен него и неговите луѓе. Го слушам сведочењето на компромитираната Ивана Сташевиќ Карличиќ , директорка на Клиниката за психијатриски болести „Д-р Лаза Лазаревиќ, во која е сместен малолетниот убиец на деца во „Рибникар“, против која со месеци се водат штрајкови поради малтретирањето на персоналот и пациентите. Но, таа е незаменлива затоа што тоа директорско место и припаѓа на СПС, партија која со децении не се симнува од власт.
Со години пишуваме и кажуваме дека нашето општество е во аномична состојба, во нормативна и морална криза, а причина за тоа е перманентното системско насилство на Александар Вучиќ, кое се рефлектира со газење на сите институции, права, слободи и почитување на секој човек (тој не нарекува ѓубриња). Отворете го „Хит твит“ на Пинк, пред или по овие настани, не е важно: има напади врз кој било осомничен кој не е нивен и можеби не го поддржува Вучиќ. Напад по напад за некого и одбрана по одбрана на претседателот Вучиќ. Иако самиот тој си е најсилна одбрана, со насилство кое вклучува партиски вработувања и обврска да се гласа за него. А се гласа за него гласаат поради недемократските избори, неговите популистички самофалби, лагите и бајките за златното доба. Да, претекнавме многумина во Европа, а има и закани дека без него ќе има потоп, како што имаше потоп и пред него.
Да видиме како ги коментира трагедиите што се случија: изрекува доживотни казни, делото во Младеновац го оквалификува како тероризам, сторителите ги нарекува помлад и постар монструм, оној млад човек од околината на Младеновац го нарекува ѓубре (хитлеровско), зборува за мерки кои се сведуваат на фактот дека во секое училиште мора да има полицаец.
Таа општествена патологија и насилна атмосфера започна многу одамна, со планерите на војната со цел да се урне каква било форма на Југославија и да се формира голема српска држава (планери беа Матија Беќковиќ, Добрица Ќосиќ, Михајло Марковиќ… а Слободан Милошевиќ беше извршител). Во таа војна беа направени страшни злосторства со какви што локалното општество и луѓето како луѓе никогаш не се соочиле. Во деведесеттите се водеа четири војни против нашите соседи, во кои масовно страдаа деца и жени, се до геноцидот во Сребреница, каде што Ратко Младиќ нареди да се убијат 8.000 мажи од сите возрасти. Слепилото за нашата понова историја ни остави екстремен национализам, кој само по себе е насилство. Излевањето омраза врз нас овдешните, но се уште и врз оние преку оградата, го одржува, спроведува и шири Вучиќ со неколку вулини, кои и самите припаѓаат на тоа воено јато, чии последици сега јасно ги гледаме.
Од тоа радикалско воено јато произлезе семоќниот Вучиќ, кој како семоќен владетел сноси апсолутна одговорност буквално за сè: од уништената ЕПС до уништувањето на сите институции и владејачкото насилство во меѓучовечките односи. Целиот денешен (анти)систем, колапсот на институциите и глобалното насилство е усогласен со неговата личност склона кон насилство и криминални врски. Затоа не треба да се биде премногу паметен за да се каже дека Вучиќ е сејач на насилство. За тоа се обучени и неговите соработници, за тоа беа избрани и храбро докажаа дека и тие знаат да сипаат навреди (тука е најгласна Брнабиќ).
Не се работи само за комуникациско и авторитарно насилство, туку и за примена на физичка сила поради некои сосема наивни протести. Примерите за примена на огромна и непропорционална сила се застрашувачки. Да се потсетиме на тепањето на оние млади луѓе кои беа против блокадата на КОВИД од 2020 година во јули, кои беа претепани до несвест од полицајци во униформа и во цивилна облека, кога беше изнесена коњаницата, беше фрлен солзавец. Цела таа вечер Вучиќ водеше војна против сите што излегоа пред Собранието на обичен граѓански протест.
Да не ги заборавиме новинарите кои најмногу страдаат. Марко Видојковиќ се уште е во егзил, не може да се врати во земјата каде што доби 50 смртни закани пред да се засолни. Собранието е нашата најубедлива сцена на насилство. И кога опозицијата закажа мирен собир и прошетка на жалоста по повод убиените деца, почна канонада напади од Пинк. Брнабиќ била ужасната и се запрашала дали тоа инсинуира дека Вучиќ е виновен. Таа никогаш не се штеди себеси.
Насилството е задолжителен дел и од медиумските конференции на Вучиќ, каде редовно ги навредува новинарите, пред се оние од „медиумите на Шолак“. Новинар од Нова С го праша дали неговото прикажување на отсечени делови од телото на телевизија придонесува за ширење на насилството во општеството, кога тој објаснуваше како криминалците ги сечат луѓето, не пропуштајќи да покаже и машина за мелење човечко месо, забележувајќи попатно дека од него правеле ќебапчиња. Новинарот не праша толку опширно, а Вучиќ го прашал од кој медиум е. Од Нова С, а Вучиќ рече, да, од Н1. Новинарот рече дека тој не е од Н1, туку од Нова С. На тоа претседателот рече „сеедно, имате исти газда“. Нема поголема навреда за новинар од тоа да му кажеш дека има газда.
Кога луѓето се пикаат во автобуси за да му бидат публика на претседателот Вучиќ додека тој ги држи своите промотивни говори, тоа е насилство; и кога ги објавува резултатите од изборите пред изборната комисија и кога не се симнува од телевизиските екрани, тоа е насилство. Тој го брани она што го гледаме на нашите ѕидови и тараби. А го гледаме Ратко Младиќ затоа што Вучиќ мисли дека е српски херој (кој заслужува свој булевар, да се потсетиме на тоа). Муралот на Младиќ го чува полицијата во Његошева, а низ цел Белград има слики и натписи „Младиќ српски херој“, со актуелниот додаток мртовечка глава на логото на Вагнер до портретот на Путин.
Насобраното долгогодишно насилство мораше некаде да пукне. Постојат многу описи на насилничко однесување, но нема објаснување за трајно насилство. Од каде произлегува како индивидуален и општествен феномен. Кое суштинско правило во меѓучовечката комуникација се прекршува овде? Што е тоа што недостасуваше и го произведе соголеното насилство?
Убиен е моралниот закон во нас, кој „ја има истата апсолутна важност како физичките и природните закони“, како што вели Имануел Кант. „Ѕвезденото небо над мене и моралниот закон во мене“. Всадувањето на моралот, кое треба да биде дел од нашата личност, нашата свест, според Кант, го претставува моралниот императив или категоричниот императив на нашиот „практичен ум“. Дефиницијата е едноставна: „Однесувајте се така како човештвото да е во вашата личност и во личноста на сите други, кое секогаш го користите како цел, а никогаш како средство“. Подетално: „Постапувај така што својата и личноста на другите никогаш да не ја третираш како за некоја друга цел, туку секогаш како цел сама по себе“. Немаме право ни себе си да се користиме како средство за да постигнеме нешто. Ова правило треба да важи за сите, бидејќи ја штити сечија личност и слобода во целина.
Забрането е само негирањето на истото право на интегритет на личноста и слободата на избор на другите. Или: „Постапувај така што ќе ја користиш својата слобода само до степен до кој не ја загрозуваш слободата на другите“. Почитувајте ја вредноста на вашата слобода, бидејќи таа не прави луѓе. Животните дејствуваат само според сопствените желби и потреби и немаат слобода да постапуваат според моралниот закон. Таа слобода не прави луѓе. Моралниот закон во нас е нашиот практичен ум, оној во секојдневниот живот, во односите со другите луѓе“. Кога зборува за моралниот закон, Кант не мисли на правото, туку на нашата човечност.
Социологијата на моралот објаснува дека моралот не може да се сведе на други појави, туку е феномен sui generis, од свој вид. Вообичаено е моралот да се сведе на религија. Од праксата знаеме дека религиозните луѓе се сметаат за поморални, што не е потврдено. Овде на овој портал пишуваше за посетата на патријархот на Земун по болното страдање на децата, на покана на учениците, каде што тој не кажа ништо смислено. Според санкциите, моралот и религијата значително се разликуваат. Додека религиозните ги почитуваат нормите во страв од Божјата казна, од надворешната закана на невидлива виша сила, кршењето на моралот кај другите предизвикува внатрешна санкција на совеста – која автоматски делува како грижа на совест. Таа внатрешна казна потврдува колку моралот е главниот ориентир ва секојдневната пракса.
Потеклото на моралот е во нашето социјализирање, бидејќи тој е чувар на човештвото во општествениот живот во кој постојано течат меѓучовечките односи. Ако е така, тогаш јасно е дека насилството го поништува моралот и по дефиниција е спротивно на моралниот закон и самата човечност. Па, кога е загрозена основата на социјализирањето, самото општество почнува да се распаѓа како резултат на трајно насилство, а оваа фрустрација симптоматично избувна во соголено и бесмислено злосторство.
Во основното училиште „Владислав Рибникар“ момче, малолетно лице уби осум деца во своето одделение, а рани седум, меѓу кои и наставник по историја, а едно младо момче започна неиспровоцирано пукање во селата околу Младеновац, при што уби осум лица, а многумина беа повредени други. Двата случаи се случија еден по друг, сигнализирајќи за криза на моралот и дека социјализирањето и човечноста во нашето општество се сериозно нарушени.
Д-р Весна Пешиќ е политичарка, антивоена активистка и поборник за човекови права, професорка по социологија, „вечна“ опозиционерка и поранешна пратеничка во српското Собрание и амбасадорка во Мексико.
(Извор: Пешчаник)
