Вајмарскиот триаголник, новиот триумвират на Европската унија

Новите пораки што произлегуваат од Европа навестуваат реактивирање на Вајмарскиот триаголник од Франција, Германија и Полска по 1991 година. Но, тоа повеќе нема да биде само регионален или симболичен сојуз; туку овие три земји ќе зацртаат нов курс кон европската заедничка одбрана и суверенитет

Пишува: Славомир СИРАКОВСКИ

Неодамнешните говори на францускиот претседател Емануел Макрон и полскиот министер за надворешни работи Радек Сикорски покажуваат колку е променето европското размислување откако Русија ја нападна Украина во февруари 2022 година. Со германскиот канцелар Олаф Шолц, кој ја поддржува основната порака на Макрон, подинамична, покохерентна надворешна политика на Европската унија може да биде при рака.

Самиот Макрон измина долг пат. Уште во 2019 година, тој славно предупреди дека НАТО станува „мозочно мртов“ и повика на поголема стратешка автономија за Европа, дури и отворено оспорувајќи ги политиките на САД (и не само оние на администрацијата на Трамп). Додека многумина мислеа дека згрешил, неговата погрешна дијагноза имаше позитивни последици. На крајот на краиштата, дури и ако НАТО не беше мозочно мртов, тој беше барем коматизиран, при што повеќето европски членки беа разоружани по распадот на Советскиот Сојуз. Европа требаше да научи да стои на свои нозе.

Оттогаш, руската инвазија на Украина (по нејзиното заземање на украинска територија во 2014 година) го оживеа НАТО, па дури и доведе до проширување на алијансата, со неодамнешното додавање на Финска и Шведска. Покрај тоа, Европа почна да смислува своја заедничка одбранбена политика, купувајќи оружје колективно, координирајќи се поефикасно и одговарајќи на САД во нивната воена и економска поддршка за Украина.

Главната порака на последниот говор на Макрон беше јасна: „Нашата Европа е смртна. Може да умре“. Ова резонира со предупредувањата на полскиот премиер Доналд Туск дека Европа сега е во „предвоена ера“. Покрај тоа, опишувајќи ја Европа како заеднички либерално-демократски проект кој се протега од Лисабон до Одеса, Макрон силно го поздрави евентуалното членство на Украина во ЕУ.

Европа се соочува со закани не само за нејзината безбедност (од Русија), туку и за нејзиниот просперитет, поради нарушувањата на глобалните енергетски пазари, протекционистичката и индустриската политика на САД и Кина и други фактори. Во согласност со неговата тенденција да започне револуционерни проекти, Макрон сега повика на удвојување на буџетот на ЕУ, со значително зголемување на јавната потрошувачка за вештачка интелигенција, квантно пресметување, вселенски технологии, биотехнологија и енергија.

Тој предлог сигурно ќе ги вознемири Германците, како и идеите на Макрон за создавање европски корпоративни „шампиони“, воспоставување „европска предност“ во набавките за одбрана и доделување на Европската централна банка дополнителен мандат за поддршка на растот, покрај борбата против инфлацијата. А сепак, нешто се промени во неодамна влошените француско-германски односи. Веднаш по говорот на Макрон, Шолц напиша на Твитер: „Франција и Германија сакаат Европа да остане силна. Вашиот говор содржи добри идеи за тоа како да се постигне ова, … Заедно ја движиме ЕУ напред: политички и економски. За суверена и иновативна ЕУ. Да живее Европа!“

Во својот говор пред полскиот Сејм (парламент) на 25 април, Сикорски отиде уште подалеку. Како и Макрон, тој верува дека „Унијата мора да стане геополитички актер еднаков на другите меѓународни сили“, и тој повика на реформи за да го оддалечат Европскиот совет од строго едногласно одлучување. „Полска и полскиот народ заслужуваат да бидат еден од лидерите во процесот на понатамошна европска интеграција“, изјави тој. „Лидер е, по дефиниција, некој кој може да ги постигне своите цели на начин што ќе ги придобие поддржувачи. … Полска го има овој потенцијал“.

Ако говорите на Макрон и Сикорски се римуваа, тоа е делумно затоа што полската надворешна политика конечно се враќа во усогласување со онаа на нејзините најблиски сојузници. Широкиот трансатлантски консензус е дека одбранбената политика мора да стои на две нозе: американска и европска. Ова сознание се појави дури и кај Германија, која сега е најважниот европски поддржувач на Украина.

За Полска (и балтичките земји), стратешката промена во Европа е очигледно добредојден развој, со оглед на нивната близина со Русија. Затоа беше задоволство да се слуша Сикорски постојано и експлицитно да го споменува полско-германското зближување во неговиот говор.

Сикорски, исто така, ги наведе приоритетите на Полска за нејзиното претседавање со ЕУ, кое започнува на почетокот на 2025 година. Ќе се фокусира на безбедноста и на наднационалната борба против популизмот. Полска има голем кредибилитет и мека моќ за последното прашање, со оглед на нејзиното неодамнешно искуство со нелибералната влада на Право и правда (ПиС), пред гласачите да ја отфрлат решително на изборите во октомври минатата година.

Враќањето на нормалноста оттогаш се чувствуваше како бавно мелечка револуција, бидејќи полскиот електорат останува ефективно поделен на два дела со спротивна надворешна политика. Дури и полската „Втора република“ (1918-39), која брзо беше составена на крајот на Првата светска војна, по поделбите од XVIII век од Прусија и Хабсбуршката и Руската империја, немаше такви спротивставени политики. Додека завојуваните полски фракции си ги скратија крилата, нивните стратешки погледи беа во голема мера комплементарни. Подоцна, сите се согласија дека Јозеф Пилсудски, лидерот на социјалистите, ѝ ја дал на Полска нејзината источна граница, а Роман Дмовски, водачот на националистите, кој учествуваше на конференцијата во Версај, ѝ ја дал на земјата нејзината западна граница.

Што и да се мисли за Дмовски, тој имаше стратешки концепт и не водеше само надворешна политика на чиста огорченост, како што направи лидерот на ПиС, Јарослав Качињски, во однос на Германија. Историски гледано, кога Германците очигледно беа најголемата закана за Полска, барањето дијалог со Русија имаше некаква смисла (колку и да е чудно сега да се мисли дека полската десница традиционално беше проруска).

Денес, улогите се обратни: Русија е главната закана, а Германија е очигледен потенцијален пријател и партнер за Полска. Да се продолжи да се потпира на клишеата од ерата на 1930-тите за Германците не е само анахроно; тоа е опасен идиотизам. Картата на која работи Качињски постои само во неговата глава.

Новите пораки што произлегуваат од Европа навестуваат реактивирање на Вајмарскиот триаголник по 1991 година (Франција, Германија и Полска). Но, тоа повеќе нема да биде само регионален или симболичен сојуз; туку, доколку се одржи, ќе стане новиот мотор на ЕУ, како и нов столб на поддршка за полскиот суверенитет.

Славомир Сираковски е полски публицист и новинар. Тој е основач на движењето Политичка критика. Текстот е дел од мрежата на „Проект синдикејт“.

(Независен)